Onduidelijk blijft hoe vaak de neurologische complicaties optreden en welke gevolgen ze op lange termijn hebben.
Waar SARS-CoV-2 in eerste instantie voornamelijk gezien werd als een virus dat het op de luchtwegen voorzien had, blijkt uit steeds meer onderzoeken dat het virus (indirect) in vrijwel elk deel van het lichaam voor grote problemen kan zorgen. En ook de hersenen zijn niet immuun voor de verstrekkende invloed van het virus, zo blijkt uit een nieuw onderzoek, verschenen in het blad Brain.
Delirium, beroerte en hersenontsteking
In het blad beschrijven de onderzoekers 43 coronapatiënten (tussen de 16 en 85 jaar oud) die in de afgelopen maanden in een Londens ziekenhuis werden opgenomen en soms ernstige neurologische symptomen ontwikkelden. De patiënten kregen onder meer te maken met een delirium (acute verwardheid), beroertes en zenuwbeschadigingen (waarbij het vaak ging om het Guillain-Barré Syndroom, waarbij de motorische zenuwen en gevoelszenuwen worden aangetast).
Ook ontwikkelden sommige patiënten hersenontstekingen. Een groot deel van deze patiënten werd gediagnosticeerd met wat artsen acute gedissemineerde encefalomyelitis (kortweg ADEM) noemen. Dit is een normaliter vrij zeldzame aandoening die meestal kinderen treft en getriggerd wordt door een virale infectie. Normaal gesproken wordt in het Londense ziekenhuis elke maand slechts één volwassene met deze hersenziekte opgenomen. Maar in de periode waarin dit onderzoek liep, werd elke week wel een volwassen patiënt met ADEM opgenomen. En dat is zorgwekkend, zo stellen de onderzoekers.
Neurologische problemen als enige symptoom
“We identificeerden een groter dan verwacht aantal mensen met neurologische problemen, zoals hersenontstekingen,” concludeert onderzoeker Michael Zandi. Wat daarbij ook opvalt, is dat die neurologische problemen niet altijd hand in hand gingen met ernstige ademhalingsproblemen. Sterker nog: bij sommige coronapatiënten waren de neurologische problemen het eerste en enige symptoom van COVID-19.
Waakzaam
Het is een goede reden om bij neurologische problemen na te gaan of er een verband kan zijn met SARS-CoV-2. “We moeten waakzaam zijn en opletten of deze complicaties ontstaan bij mensen die COVID-19 hebben gehad,” benadrukt Zandi. “Dokters moeten zich bewust zijn van mogelijke neurologische effecten,” voegt collega Ross Paterson toe. “Want een vroege diagnose kan leiden tot betere uitkomsten. Mensen die momenteel van het virus herstellen, zouden bovendien een arts moeten raadplegen als zij neurologische symptomen krijgen.”
Oorzaak
Onduidelijk is in dit stadium nog hoe het virus precies kan leiden tot de hierboven beschreven neurologische problemen. Bij geen van de patiënten konden de onderzoekers het virus in het hersenvocht vinden. Het suggereert dat het virus de hersenen niet direct aanvalt. Bij sommige patiënten werden bovendien aanwijzingen gevonden dat niet het virus zelf, maar hun immuunreactie op het virus aan de neurologische problemen ten grondslag ligt. Meer onderzoek naar de exacte toedracht van de problemen is dan ook hard nodig.
Omvang van het probleem
Wat ook onduidelijk blijft, is welk deel van de coronapatiënten deze symptomen ontwikkelt en welke gevolgen de symptomen op lange termijn kunnen hebben. “Of we een grootschalige epidemie aan hersenbeschadigingen zullen gaan zien die verband houdt met deze pandemie (…) valt nog te bezien,” benadrukt Zandi. Professor Anthony David – zijdelings betrokken bij het onderzoek – verwacht niet dat het zover gaat komen. “Hoewel we in het Verenigd Koninkrijk eigenlijk nog maar vijf maanden echt ervaring hebben met COVID-19, zijn in de rest van de wereld al 11 miljoen gevallen gemeld en het zijn daarbij de hoge inkomenslanden die – met hun enorme arsenaal aan mogelijkheden als het gaat om het stellen van diagnosen – tot voor kort het hardst getroffen zijn.” Het feit dat er nog maar relatief weinig patiënten met ernstige neurologische problemen gemeld zijn, doet dan ook vermoeden dat de neurologische complicaties relatief zeldzaam zijn. “Het is onwaarschijnlijk dat er sprake is van een parallelle pandemie die gekenmerkt wordt door ongebruikelijke hersenbeschadigingen en verband houdt met COVID-19.”
Het onderzoek moet voor nu vooral gezien worden als een voorzet. “Het brengt een gebied in beeld dat nu rigoureus en systematisch verder moet worden verkend,” aldus David. De onderzoekers zien het net zo. “(Het onderzoek, red.) creëert een blauwdruk voor vervolgonderzoek, gericht op betere diagnose en behandeling van deze complicaties,” stelt onderzoeker Hadi Manji. “Daarnaast is het belangrijk dat patiënten langdurig gevolgd gaan worden.”
