De gasreus heeft er een kleine, ovaalvormige storm bij.
Jupiter, de grootste planeet die ons zonnestelsel rijk is – met een massa groter dan die van alle andere planeten in het zonnestelsel bij elkaar opgeteld – is bekend om zijn kleurrijke banden en reusachtige stormen. De bekendste is de Grote Rode Vlek; een gigantische storm die al vele tientallen jaren op de gasreus woedt. Een amateur-astronoom heeft nu een nieuwe storm op de gasreus gespot.
Plekje
De Zuid-Afrikaanse amateur-astronoom Clyde Foster staarde vroeg in de ochtend op 31 mei door zijn telescoop naar de prachtige planeet, toen hem ineens een nieuw vlekje opviel. Het vlekje lichtte op door een speciaal filter dat gevoelig is voor lichtgolven op die plekken waar methaangas in de atmosfeer van Jupiter sterk absorbeert. Enkele uren eerder was Jupiter ook al op beeld vastgelegd door Australische astronomen. Maar op die foto’s was niets te zien.
Juno
Slechts twee dagen na de waarnemingen van Foster voerde ruimtesonde Juno – die de gasreus al sinds 2016 nauwlettend in de gaten houdt – zijn 27e scheervlucht langs Jupiter uit. Tijdens elke vlucht kan het ruimtevaartuig slechts een relatief klein deel van de wolkentoppen van Jupiter fotograferen. Hoewel Juno oorspronkelijk niet direct over de nieuw ontdekte vlek zou vliegen, kwam de sonde dichtbij genoeg waardoor de onderzoekers toch een goed beeld konden verkrijgen van de nieuwe, opmerkelijke vlek.
De Juno-ruimtesonde draait al sinds 2016 rond de grootste planeet van ons zonnestelsel. De sonde cirkelt rond de planeet in een ovaalvormige baan en scheert ongeveer één keer in de 53 dagen langs. Tijdens zijn missie heeft het vaartuig al heel wat informatie over Jupiter verzameld. Zo weten we ondertussen bijvoorbeeld al veel meer over de kern, compositie, magnetosfeer en polen. Bovendien levert het regelmatig prachtige foto’s af van het wolkendek van Jupiter en zijn turbulente stormen. En de komende tijd zal dat nog wel even zo doorgaan. Oorspronkelijk zou de Juno-missie op 20 februari 2018 eindigen, waarna Juno in de atmosfeer van Jupiter moest verbranden. Maar aangezien Juno zich in een hogere baan rond Jupiter bevindt, ontvangt de ruimtesonde minder straling. En dit heeft een gunstig effect op de levensduur van de instrumenten. Hierdoor kan de missie verlengd worden tot en met 2021 en krijgen astronomen de kans om meer gegevens over de gasplaneet te verzamelen.
Op de foto hierboven pronken meerdere stormen die op het zuidelijk halfrond van Jupiter woeden. Maar die kleine, ovaalvormige storm in het midden: die is nieuw. De nieuwe storm is ‘Clyde’s Spot’ genoemd, verwijzend naar de Zuid-Afrikaanse amateur-astronoom die de storm als eerst ontdekte. De fraaie afbeelding is samengesteld uit vijf afzonderlijke foto’s die zijn vastgelegd door de JunoCam aan boord van ruimtesonde Juno. Dit is een camera waarmee spectaculaire close-upfoto’s kunnen worden gemaakt. Op het moment dat de beelden werden vervaardigd, bevond Juno zich tussen de 45.000 kilometer en 95.000 kilometer boven Jupiters wolkentoppen.
Pluim
Het kenmerk is een pluim van wolken die opdoemt boven de bovenste wolkenlagen van Jupiter’s atmosfeer. Op deze breedtegraad ontstaan trouwens vaker soortgelijke ‘uitbraken’. Hieronder is Jupiter te zien zoals vastgelegd door de telescoop van Foster. De grote, gele pijl wijst naar de nieuw ontdekte storm die zich naast de Grote Rode Vlek bevindt.
Het is overigens niet voor het eerst dat er een nieuwe storm op Jupiter wordt ontdekt. Afgelopen december bracht Juno tijdens zijn 22e scheervlucht bijvoorbeeld een nieuwe cycloon op de gasreus aan het licht. De windsnelheden in deze cycloon kunnen oplopen tot een onstuimige 362 kilometer per uur. Maar de bekendste storm op Jupiter blijft toch de Grote Rode Vlek; een anticycloon 22 graden ten zuiden van de evenaar op de gasreus. De storm is ongetwijfeld één van de oudste stormen in ons zonnestelsel. De eerste keer dat de storm werd waargenomen, was in 1665. Vervolgwaarnemingen in de jaren zeventig – door Voyager 1 en Voyager 2 – onthulden dat het om een orkaan-achtig wervelfenomeen (een vortex) gaat dat door een roodkleurig wolkendek aan het zicht onttrokken wordt. Hoewel het even leek dat deze storm uiteenviel en mogelijk binnenkort het loodje zou leggen, veegden onderzoekers die theorie vorig jaar van tafel; de Grote Rode Vlek dreigt helemaal niet te verdwijnen en heeft nog heel wat mooie jaren voor de boeg.
