Dat suggereert een analyse van de online interactie tussen anti- en pro-vaxxers en degenen die zich wat betreft vaccinaties nog geen mening hebben aangemeten.
Vaccinaties zijn sinds enkele jaren het onderwerp van verhitte discussies. En met name online kan het er fel aan toegaan. Amerikaanse onderzoekers hebben dat online ‘slagveld’ nu in kaart gebracht en dat leidt tot onthutsende conclusies…
Het slagveld
“Er is online een nieuwe wereldoorlog gaande die draait om het vertrouwen in de gezondheidszorg en wetenschap,” aldus onderzoeker Neil Johnson. “Niemand wist hoe dat slagveld eruit zag, dus wij hebben geprobeerd dat uit te zoeken.”
De onderzoekers bestudeerden de conversaties die 100 miljoen Facebook-gebruikers in 2019 voerden over het onderwerp vaccinaties. Daarbij bleken er eigenlijk drie kampen te zijn. Je hebt de mensen die pro-vaccinaties zijn (de onderzoekers gaven deze groep voor het gemak een blauwe kleur). Mensen die tegen vaccinaties zijn (rood). En mensen die nog bezig zijn om zich een mening aan te meten (groen). Zodra de onderzoekers die verschillende groepen geïdentificeerd hadden, keken ze hoe deze de interactie met elkaar aangingen en hoe het slagveld er in feite dus uitzag.
Anti-vaxxers in het hart van het slagveld
Het leidde tot grote verrassingen. Zo bleken de anti-vaxxers – hoewel ze qua aantallen in de minderheid waren – zich in het hart van het netwerk te bevinden. “Dat was een grote verrassing,” bevestigt Johnson in gesprek met Scientias.nl. “We verwachtten dat de blauwe groep zich in het centrum zou bevinden, omdat deze bestaat uit de overheid en de gevestigde medische wereld met hun krachtige op wetenschap gebaseerde boodschappen. En we verwachtten de ongeorganiseerde rode clusters eromheen te zien: als een soort randbeweging. Maar we zagen het tegenovergestelde. En erger nog: de groene groep – dat zijn de mensen die nog geen mening hebben – zaten niet passief op de achtergrond, maar zochten contact met de rode clusters voor informatie (…) Rood en groen zijn nauw met elkaar verweven. En sinds het begin van de COVID-19-pandemie zien we groenen met een alarmerende snelheid rood kleuren.” Ondertussen bevinden de mensen die pro-vaccinaties zijn, zich juist aan de rand van het slagveld. Het betekent heel concreet, zo stellen de onderzoekers, dat de anti-vaxxers de mensen zonder mening gemakkelijker bereiken dan de pro-vaxxers doen.
Domineren
Afgaand op het aantal individuen dat zich in 2019 tegen vaccinaties keerde, stellen de onderzoekers dat de negatieve kijk op vaccinaties binnen tien jaar kan gaan domineren. We vroegen Johnson hoe dat mogelijk is. Hij stelt dat het deels waarschijnlijk te maken heeft met het feit dat de rode groep, oftewel de anti-vaxxers, vaccinaties op verschillende manieren in een kwaad daglicht plaatsen. In sommige verhalen staan zorgen omtrent de veiligheid van de vaccins centraal, andere verhalen doen weer meer denken aan complottheorieën en dan zijn er bijvoorbeeld ook nog verhalen waarin persoonlijke ervaringen en persoonlijke keuzes worden onthuld en toegelicht. De kans dat er tussen zo’n breed scala aan verhalen een keertje een verhaal zit dat mensen aanspreekt, is nu eenmaal groot en daarmee kunnen anti-vaxxers dus ook meer mensen beïnvloeden. Dit in tegenstelling tot de pro-vaxxers. Hun boodschap is volgens de onderzoekers ‘monothematischer’ en draait bijna altijd om de bewezen voordelen die vaccinaties voor de volksgezondheid hebben. Maar er is meer aan de hand, zo denkt Johnson persoonlijk. Hij stelt dat ook de enorme keuzevrijheid die we vandaag de dag hebben en zo gewoon zijn gaan vinden, een rol speelt. Mensen kunnen tegenwoordig alles kiezen: van hun internetprovider tot de school waar hun kinderen naartoe gaan en het ziekenhuis waar ze zich laten opereren. “Mensen denken dat ook de wetenschap een keuze is. Voeg daar een neiging naar nationalisme en wantrouwen in het algemeen aan toe en alles wordt nog erger. En nu met COVID-19 is er sprake van een ‘perfecte storm’ aangezien er ook in de blauwe groep veel onzekerheid is over de wetenschap omtrent COVID-19.”
Realitycheck
Dat de modellen van Johnson en collega’s suggereren dat het in theorie snel kan gaan met de anti-vaxxers, doet de vraag rijzen hoe het nu in het echt zit. Mensen zijn complex. Hun standpunten en wijzigingen daarin ook. Dus hoe representatief zijn het slagveld en veranderingen die daarop plaatsvinden voor het echte leven? We vroegen het Johnson. “Individuen zijn inderdaad complex. Maar ze zijn minder complex als ze groepen vormen, aangezien die groepen vaak een duidelijke groepsboodschap hebben en iedereen in de groep die boodschap omarmt en onderlinge verschillen vergeet.” En met dat in gedachten is het helemaal niet vreemd dat twijfelaars door enthousiaste anti-vaxxers over de streep worden getrokken.
Johnson hoopt dat zijn ‘kaart’ van het online slagveld met daarop alle strijders en de manier waarop ze met elkaar de interactie aangaan, kan helpen bij het bestrijden van onjuiste informatie en promoten van wetenschappelijk onderbouwde informatie. Niet alleen als het gaat om vaccins, maar ook als het gaat om andere thema’s waar online druk over gediscussieerd wordt. “We zien dat de rode groep niet alleen over vaccinaties discussieert, maar ook over andere thema’s, zoals klimaatverandering. Het draait uiteindelijk allemaal om wantrouwen. Zodra je gaat twijfelen aan wat de overheid je vertelt over wetenschappelijk onderwerp X, ga je waarschijnlijk ook twijfelen over wetenschappelijk onderwerp Y.”