Grofweg 99,9 procent van alle vissen en haaien is koudbloedig. Maar wetenschappers hebben nu ontdekt dat de kernregio’s van het lichaam van de reuzenhaai – notabene de op één na grootste (nog levende) vis op aarde – warmer zijn dan het omringende water.
En daarmee kan de reuzenhaai – in tegenstelling tot wat de wetenschappelijke literatuur ons al jaren voorhoudt – niet gerekend worden tot de koudbloedige dieren. Tot die conclusie komen onderzoekers in het blad Endangered Species Research.
Het onderzoek
De onderzoekers baseren hun conclusie op een tweeledig onderzoek. Allereerst bestudeerden ze de resten van reuzenhaaien die eerder dood aanspoelden langs de Engelse en Ierse kust. Zo ontdekten ze dat er opvallende overeenkomsten zijn tussen de anatomie van reuzenhaaien en die van de weinige niet koudbloedige haai- en vissoorten (zoals de bekende witte haaien en tonijnen). Zo ontdekten de onderzoekers bijvoorbeeld dat reuzenhaaien sterke, gespierde harten hebben die waarschijnlijk een hoge bloeddruk en sterke doorbloeding mogelijk maken. Daarmee onderscheiden ze zich duidelijk van de meeste andere (koudbloedige) vissoorten die relatief sponsachtige harten hebben.
Temperatuurmeting
Het was een eerste voorzichtige aanwijzing dat ook reuzenhaaien eigenlijk niet tot de koudbloedige soorten gerekend kunnen worden. Maar het doorslaggevende bewijs daarvoor ontdekten de onderzoekers toen ze de temperatuur van vrij rondzwemmende reuzenhaaien gingen meten. Ze gebruikten daarvoor een speciaal ontwikkelde sensor die de temperatuur van het spierweefsel direct onder de huid van de haaien gedurende maximaal 12 uur mat en vervolgens vanzelf weer losliet, waarna onderzoekers de sensor oppikten en de verzamelde data analyseerden. Die data onthulden dat de temperatuur van de spieren van de reuzenhaaien consistent hoger ligt dan de temperatuur van het omringende water.
Regionaal endotherm
Het verschil tussen de temperatuur van het zeewater en de temperatuur van de spieren was grofweg even groot als bij de witte haai. Het wijst uit dat de reuzenhaai – net als zijn verre neef, de witte haai – niet koudbloedig is. In plaats daarvan is deze ‘regionaal endotherm’, zo stellen de onderzoekers. Het betekent dat reuzenhaaien de temperatuur in bepaalde delen van hun lichaam kunnen reguleren.
Verrassing
Dat reuzenhaaien regionaal endotherm zijn, komt als een verrassing. “Tot nu dachten we dat regionale endothermie enkel voorkwam onder toproofdieren die hoog in de voedselketen staan,” vertelt onderzoeker Nicholas Payne. Aangenomen werd dat deze ‘regionale warmbloedigheid’ noodzakelijk was voor de zeer actieve, roofzuchtige levensstijl van deze vissen en haaien. Maar nu treffen onderzoekers hetzelfde kenmerk aan bij een reuzenhaai. En hoewel die met een lengte van tot wel 9,8 meter ook bijzonder indrukwekkend is, is het zeker geen toproofdier à la de witte haai; de reuzenhaai is namelijk een doorgaans ongevaarlijke planktoneter! “Nu we een soort hebben gevonden die leeft van klein plankton, maar ook de vrij ongebruikelijke kenmerken van een regionale endotherm heeft, moeten we mogelijk onze aannames omtrent de voordelen van dergelijke fysiologische innovaties herzien,” aldus Payne. “Het is een beetje alsof je plots ontdekt dat koeien vleugels hebben.”
“De reuzenhaai is een lichtend voorbeeld van hoe weinig we over haaiensoorten in het algemeen weten,” voegt onderzoeker Haley Dolton toe. “Dat er nog steeds veel te ontdekken valt over de op één na grootste vis ter wereld – zo’n groot en charismatisch organisme dat de meeste mensen het wel zouden herkennen – laat maar weer eens zien voor welke uitdagingen wetenschappers staan als ze zoveel mogelijk informatie over een soort proberen te vergaren om effectieve conservatiemaatregelen te kunnen treffen.”
Ook de reuzenhaai heeft die maatregelen helaas hard nodig; in veel gebieden zijn hun aantallen de afgelopen eeuw afgenomen en de soort staat inmiddels te boek als ‘bedreigd’. Het maakt de ontdekking dat de reuzenhaai niet koudbloedig is, alleen maar waardevoller. Het kan ons namelijk helpen om ons een beter beeld te vormen van de uitdagingen waar de soort voor staat en hoe we deze kunnen helpen om die uitdagingen het hoofd te bieden, legt Dolton uit. “Aangenomen wordt dat regionale endothermen meer energie verbruiken en mogelijk ook anders reageren op de opwarming van de oceanen dan andere vissoorten. Dus er moet nog veel werk verzet worden om te kunnen begrijpen hoe deze nieuwe inzichten van invloed zijn op onze aannames omtrent hun stofwisseling en de mogelijke veranderingen in hun verspreiding tijdens deze klimaatcrisis.”
