De wereldwijde temperatuur zou in dat geval tegen het einde van de eeuw met nog eens 2,5 graden Celsius gestegen kunnen zijn.
Op 16 september 1987 ondertekenden de EU samen met 196 staten het befaamde Montreal Protocol. Overheden beloofden met hun handtekening dat ze de productie van stoffen die de ozonlaag aantasten – zoals cfk’s – zouden terugschroeven. En met succes. Want zonder het protocol hadden we nu waarschijnlijk een nog veel groter klimaatprobleem gehad.
CFK’s zijn langlevende chemische verbindingen die op grote schaal werden gebruikt voor de productie van koelmiddelen, spuitbussen, chemisch oplosmiddelen en isolatie voor gebouwen. Wanneer ze worden uitgestoten, kunnen de chemicaliën naar de stratosfeer stijgen. Hier worden ze afgebroken door de ultraviolette straling van de zon, waarbij chlooratomen vrijkomen. Deze atomen vernietigen ozonmoleculen. En dat is slecht nieuws, want ozon beschermt het leven op onze planeet door potentieel schadelijke ultraviolette straling te absorberen. De UV-straling kan bijvoorbeeld huidkanker en staar veroorzaken en de flora beschadigen. Om korte metten te maken met cfk’s, werd het Montreal Protocol on Substances that Deplete the Ozone Layer (kortweg Montreal Protocol) in het leven geroepen. Overheden beloofden hiermee de productie van stoffen die de ozonlaag aantasten terug te schroeven. En ondertussen is het zogenoemde ‘gat in de ozonlaag’ zich inderdaad aan het herstellen.
In de studie hebben onderzoekers de impact van het Montreal Protocol bestudeerd. De modellen laten zien hoe de aarde eruit had kunnen zien zonder het verdrag, een beeld dat de onderzoekers de ‘Vermeden Wereld’ noemen. De studie legt een sterk verband tussen twee belangrijke milieuproblemen: het gat in de ozonlaag en de opwarming van de aarde.
Opwarming
Volgens de onderzoekers zouden we zonder het wereldwijde verbod op cfk’s nu al zijn geconfronteerd met een ‘verschroeiende aarde’. Als we nog steeds ozonvernietigende chemicaliën gebruikten, zou dit namelijk het vermogen van de planeet om koolstof uit de atmosfeer te absorberen, enorm hebben aangetast. Het zou betekenen dat er nog meer CO2 in onze atmosfeer zou zitten, wat zou hebben geleid tot nog hogere wereldwijde temperaturen. Tegen het einde van de eeuw zou het bijvoorbeeld zonder het Montreal Protocol op aarde nog eens 2,5 graden Celsius warmer kunnen zijn geweest.
UV-straling
Aan de ene kant heeft het Montreal Protocol dus het broeikaseffect enigszins ingeperkt. Maar dat is niet het enige. Want door de ozonlaag te beschermen, zijn ook planten beschermd tegen schadelijke toenames van ultraviolette straling (UV). Planten nemen CO2 op door middel van fotosynthese. Maar grote hoeveelheden UV-straling kunnen de groei van planten beperken, hun weefsels beschadigen en het vermogen om fotosynthese uit te voeren, aantasten. Hierdoor nemen planten minder koolstof op. Dat zorgt er vervolgens ook voor dat er minder in de bodem wordt opgeslagen (wat gebeurt met veel plantaardig materiaal nadat het sterft). Kortom, als er mindert koolstof in planten en in de bodem zit, blijft er meer in de atmosfeer hangen. En de onderzoekers berekenden dat er zonder het Montreal Protocol, zo’n 580 miljard ton minder koolstof zou zijn opgeslagen.
Bevindingen
Het Montreal Protocol heeft dus zichtbaar zijn vruchten afgeworpen. De onderzoekers concluderen daarnaast nog:
– Als we het gebruik van cfk’s niet in de ban hadden gedaan, zou dit hebben geleid tot een schadelijke aftakeling van de ozonlaag tegen 2040;
– Tegen 2100 zou er 60 procent minder ozon boven de tropen bestaan. De gevolgen hiervan zouden erger zijn geweest dan wat we hebben meegemaakt met het gat dat zich boven Antarctica vormde;
– Tegen 2050 zou de kracht van de UV-straling van de zon op de middelste breedtegraden (waaronder het grootste deel van Europa, de Verenigde Staten en Centraal-Azië) en ook in Nieuw-Zeeland, sterker zijn dan in de huidige tropen.
Gered
Al met al blijkt uit de studie dat een verbod op ozonafbrekende stoffen een verdere opwarming van de aarde verhinderde. Volgens de onderzoekers is het Montreal Protocol dan ook één van ’s werelds meest succesvolle milieu-akkoorden. Want dankzij de handtekening van bijna 200 landen, is de ozonlaag van de planeet gered.
Of we hetzelfde succes met het terugdringen van onze CO2-uitstoot kunnen behalen? Dat valt nog te bezien. Het uitfaseren en vervangen van ozonafbrekende stoffen is namelijk relatief eenvoudig gebleken, in tegenstelling tot CO2. In ieder geval laat de studie wel zien wat er mogelijk is als landen de handen ineenslaan en een gezamenlijk doel willen bereiken. Want zonder het Montreal Protocol had de aarde er momenteel heel anders voorgestaan.
