Afschrikwekkende megalodon baarde baby’s die groter waren dan volwassen mensen

Hoe ze zo groot ter wereld kwamen? Door zich in de baarmoeder te goed te doen aan hun ongeboren broertjes en zusjes…

De machtige megalodon was een gigantische prehistorische haai, waar ieder ander levend wezen liever een blokje om voor ging. De haai spreekt nog altijd erg tot de verbeelding en wordt nog regelmatig in Hollywoodfilms afgeschilderd als een supergrote, monsterlijke en gevaarlijke haai (denk aan de actie-thriller The Meg uit 2018). Ondanks het rijke fossielenbestand van megalodon, blijft zijn biologie echter nog altijd slecht begrepen. Maar een nieuwe studie leidt nu tot weer een aantal verbazingwekkende ontdekkingen.

Ietsje kleiner
Allereerst moeten de wetenschappers iets rechtzetten. Tot nu toe werd namelijk altijd gesteld dat de reusachtige megalodon, die ongeveer 3,6 miljoen jaar geleden uitstierf, wel een lengte van 18 meter kon bereiken. Maar dat blijkt iets te overdreven. De onderzoekers komen nu met een iets bescheidener maar nog altijd indrukwekkende nieuwe schatting. Zo zouden de momenteel bekende grootste exemplaren zo’n 15 meter lang zijn geweest.

Groeilijntjes
De volwassen megalodons mogen dan misschien een tikkie kleiner zijn geweest dan gedacht, dat geldt zeker niet voor hun jongen. Met behulp van CT-scans slaagden de onderzoekers erin de groeilijntjes op de wervels van een goed bewaard gebleven megalodon te bestuderen. Deze groeilijnen zijn vergelijkbaar met boomringen en kunnen dus worden geteld om de leeftijd te achterhalen. “Ik was verrast en opgewonden dat we deze zeer fijne groeilijntjes konden detecteren,” vertelt onderzoeker Kenshu Shimada – een professor paleobiologie aan DePaul University in Chicago en onderzoeksmedewerker aan het Sternberg Museum in Kansas – in een interview met Scientias.nl. “Dit vertegenwoordigde letterlijk de doorbraak in de studie.” Uit de CT-scans blijkt dat de wervels 46 groeilijntjes hebben, wat betekent dat de negen meter lange megalodon op 46-jarige leeftijd stierf. Vervolgens namen de onderzoekers de totale lichaamslengte en berekende het moment waarop elk groeilijntje gevormd was.

De onderzoekers komen tot een verbazingwekkende ontdekking. Zo blijkt dat de betreffende haai zo’n twee meter lang was toen hij ter wereld kwam; een stuk groter dan de meeste volwassen mensen. Het betekent dat de megalodon mogelijk beviel van de grootste baby’s in de gehele haaienwereld. “De ontdekking dat megalodons waarschijnlijk pasgeboren baby’s van twee meter lang baarden, is zeer opmerkelijk,” vertelt Shimada. “Het geeft aan dat megalodon al vanaf het moment dat hij geboren werd, een grote vis was. Vanuit wetenschappelijk oogpunt is het trouwens ook merkwaardig, omdat deze grote omvang aangeeft dat de haaien levende jongen baarden, zoals alle makreelhaaien (Lamniformes) tegenwoordig doen.”

Embryonaal kannibalisme
En dat leidt tot een andere ontdekking. Over makreelhaaien is bekend dat ze twee baarmoeders hebben waar ze hun embryo’s in uitbroeden. Maar dat gaat niet geheel vredelievend. De embryo’s gaan namelijk nog weleens aan de wandel en trakteren regelmatig hun broertjes en zusjes die zich in de andere baarmoeder bevinden, op een bezoekje. Vervolgens eten de sterkste embryo’s hun ongeboren broertjes, zusjes én de onbevruchte eieren op. En dat terwijl ze nog niet eens ter wereld zijn gekomen. Dit embryonaal kannibalisme wordt ook wel oöfagie genoemd. Het resultaat is dat slechts een paar embryo’s overleven en aanzienlijk groter geboren worden.

Schuldig
Omdat megalodons waarschijnlijk net als makreelhaaien grote, levende jongen baarden, suggereren de onderzoekers dat ook ongeboren megalodonnetjes zich mogelijk schuldig maakten aan kannibalisme. “Hoewel we al in ons vorige onderzoek dat vermoeden hadden, zet de huidige studie – waarin we de grote omvang bij de geboorte aantonen – die mogelijkheid sterker in de schoenen,” vertelt Shimada. Je vraagt je misschien af waarom de haaien zich, in tegenstelling tot de meeste andere dieren, schuldig maakten aan oöfagie. Maar Shimada moet ons het antwoord schuldig blijven. “De exacte oorzaak is nog onzeker,” zo zegt hij.

Baby megalodons kwamen dus met een verbijsterende lengte van twee meter ter wereld. Hoewel het baren van zulke grote baby’s een behoorlijke kluif voor de moeders moet zijn geweest, werkte deze lichaamsgrootte wel in hun voordeel. Zo konden de jongen gemakkelijk de concurrentie aan met andere roofdieren om op die manier te voorkomen dat zijzelf als hapje naar binnen werden gewerkt. Daarnaast blijkt uit de bevindingen dat megalodons groeiden zonder significante ‘groeispurten’. Elk jaar werd hij gestaag zo’n 16 centimeter groter. “Verder tonen de wervels aan dat megalodons gemiddeld tussen de 88 en 100 jaar oud werden,” merkt Shimada op.

Levensgeschiedenis
De resultaten uit de studie werpen nieuw licht op de levensgeschiedenis van de afschrikwekkende megalodon. Niet alleen verschaft het onderzoek meer inzicht in zijn groei, ook weten we nu meer over hoe embryo’s zich ontwikkelden en hoe lang de haaien leefden. En dat is heel belangrijk, betoogt Shimada. “Het begrijpen van de biologie van megalodon is belangrijk omdat hij waarschijnlijk – als grote carnivoor zijnde – een grote rol moet hebben gespeeld bij het vormgeven van de mariene ecosystemen die we tegenwoordig kennen,” zo stelt hij.

De onderzoekers zetten hun studie voort. Want wat wetenschappers nog steeds niet precies begrijpen is wat de haai uiteindelijk over de kling heeft gejaagd. Over de precieze oorzaak van zijn uitsterven kunnen onderzoekers in dit stadium alleen maar speculeren. Voor nu wijzen sommigen met een voorzichtig beschuldigend vingertje naar de witte haai. Witte haaien met de voor hen kenmerkende tanden met gezaagde randen, doken zo’n 6 miljoen jaar geleden op. Eerst alleen in de Stille Oceaan, maar rond 4 miljoen jaar geleden hadden ze eigenlijk alle oceanen gekoloniseerd. Het zou betekenen dat witte haaien en megalodon een tijdje zij aan zij leefden. En dat zou de megalodon te veel zijn geworden; de witte haai was een te sterke concurrent. Toekomstig onderzoek zou echter de ware reden voor het verdwijnen van de eens zo machtige megalodon moeten openbaren.