Ook apen is het Concorde-effect niet vreemd

Ze gaan net als mensen door met proberen terwijl de taak eigenlijk al gedoemd is om te mislukken. Maar waarom?

Als je ooit te lang in een relatie bent gebleven of vastzit aan een project dat nergens naartoe leidt; je bent niet de enige. Mensen geven niet gauw iets op als ze er al tijd en moeite in hebben geïnvesteerd. Dit wordt ook wel het Concorde-effect genoemd. Hoe meer we ons ergens in hebben vastgebeten, hoe waarschijnlijker het is dat we ermee doorgaan, zelfs als we voelen dat het zinloos is. En apen ervaren dat net zo.

Twee factoren
Dat wij ons schuldig maken aan het Concorde-effect, is eigenlijk best opmerkelijk. Want waarom zouden we ons inlaten met dergelijk potentieel zelfvernietigend gedrag? Ondertussen hebben wetenschappers hier twee verklaringen voor gevonden. Allereerst kan het een diep, evolutionair, oud mechanisme zijn dat ons helpt om de totale kosten en baten in evenwicht te brengen. Ten tweede kan het worden beïnvloed door onzekerheid over de uitkomst (je weet maar nooit, het kan toch lukken, dus waarom zou je het niet blijven proberen?).

Wist je dat…

…het Concorde-effect vernoemd is naar het vliegtuig waar overheden miljoenen in bleven investeren terwijl duidelijk was dat het nooit rendabel zou zijn?

In een nieuwe studie besloten onderzoekers de onderste steen boven te halen. Want hoe zit het precies bij onze verre verwanten; apen? “Het bestuderen van dit fenomeen bij dieren leert ons iets over hoe hun geest werkt, evenals de onze,” stelt onderzoeker Julia Watzek. Het team gebruikte 26 kapucijnaapjes en 7 resusaapjes die gehuisvest zijn op een Amerikaanse universiteit. De aapjes mochten een eenvoudig videospel spelen waarbij ze een joystick bedienden. Het doel was om de cursor op een bewegend doelwit te houden. Als de aapjes hierin slaagden, hoorden ze een overwinningsdeuntje dat het succes markeerde en kregen ze een lekkere traktatie. Maar slaagden de aapjes er niet in om het bewegende doelwit met de cursor te volgen, dan kregen ze geen beloning en startte een nieuwe ronde.

Experimenten
Nadat de aapjes waren getraind, startte het daadwerkelijke experiment. De onderzoekers testten de aapjes in rondes die 1, 3 of 7 seconden duurden. “Apen hebben een erg snelle reactiesnelheid,” legt onderzoeker Sarah Brosnan uit. “Dus een seconde is voor hen eigenlijk al heel lang.” De meeste rondes in het spel duurden maar 1 luttele seconde. “Als je daarna geen beloning kreeg, zou het eigenlijk beter zijn om te stoppen en een nieuwe ronde te beginnen,” voegt Watzek eraan toe. “Dat zou je waarschijnlijk eerder een traktatie opleveren dan wanneer je doorgaat.”

Concorde-effect
Maar dat is niet wat de kapucijnaapjes en resusaapjes deden. Ook beide apensoorten verloren zichzelf in het Concorde-effect. “Ze hielden 5 tot 7 keer langer vol dan goed zou zijn,” concludeert Brosnan. “En hoe langer ze het al hadden geprobeerd, hoe groter de kans dat ze de hele taak zouden voltooien.” Het betekent dat deze aapjes net als mensen blijven proberen, ondanks dat de taak eigenlijk al gedoemd is om te mislukken.

Onzekerheid
De volgende stap was om de achterliggende reden voor dit gedrag te achterhalen. En de onderzoekers ontdekten dat de aapjes vatbaar zijn voor het Concorde-gedrag wanneer ze onzeker zijn over de uitkomst. Wanneer ze namelijk een signaal kregen dat er meer werk verzet moest worden, waren ze minder gevoelig voor het Concorde-effect, al lieten ze het alsnog wel zien.

Belangrijk
Dat het team het Concorde-effect nu ook bij aapjes heeft aangetoond, is om verschillende redenen belangrijk. “Ten eerste suggereert het dat dit gedrag waarschijnlijk wordt aangedreven door evolutie en diep in soorten is ingebed,” concludeert Brosnan. “De gedachte achter het Concorde-effect is: ‘ik heb hier al zoveel in geïnvesteerd; ik moet gewoon doorgaan’.” En dat kan voordelen hebben. “Soms heb je geduld nodig,” vervolgt Brosnan. “Dat helpt als je voedsel zoekt, op prooien jaagt, wacht tot de eieren uitkomen, een partner zoekt of een nest of verblijf bouwt.” Ten tweede toont het aan dat menselijke capaciteiten zoals rationalisme, zorgen maken of iets niet willen opgeven waar we ons er publiekelijk voor hebben ingezet, waarschijnlijk niet de belangrijkste oorzaken zijn van het Concorde-effect.

Ten slotte herinnert het ons eraan dat er soms een goede reden is om iets wel op te geven. “We zijn geneigd om te blijven proberen,” vertelt Brosnan. “En als we onszelf hierop betrappen, zouden we ook een beetje na moeten denken. Heb ik een goede reden om het te blijven proberen? Of kan ik beter stoppen zonder beloning, zodat ik er op de lange termijn juist meer uit kan halen? Dat is echt moeilijk om te doen. Maar hopelijk kunnen we onze cognitieve vaardigheden gebruiken om ons te helpen het emotionele verdriet van het Concorde-effect te overkomen.”

Bronmateriaal

"Monkeys, Like Humans, Persist At Tasks They’ve Already Invested In—Even When They Don’t Succeed" - Georgia State University

Afbeelding bovenaan dit artikel: Joel santana Joelfotos via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd