De intensieve jacht op neushoorns leidt niet alleen tot kleinere populaties, maar ook tot kleinere hoorns, zo suggereert nieuw onderzoek.
Dat is te lezen in het blad People and Nature. Voor de studie analyseerden wetenschappers de hoorns van 80 neushoorns die tussen 1886 en 2018 en profil zijn gefotografeerd. Alle neushoornsoorten mogen zich in het onderzoek vertegenwoordigd weten; de foto’s lieten zowel witte, zwarte, Indische als Javaanse en Sumatraanse neushoorns zien.
Jacht
En al die foto’s schetsten ook een consistent beeld: de hoorn van alle neushoornsoorten is in de afgelopen eeuw geleidelijk aan kleiner geworden. Het is volgens de onderzoekers te herleiden naar de jacht op neushoorns, die eigenlijk altijd ten doel heeft om de hoorn van de grote dieren buit te maken. Die hoorn is namelijk veel geld waard en sommige mensen kopen ze daarom op als investering. Ook zijn ze enorm in trek in Vietnam en China, waar men er (onbewezen) geneeskrachtige eigenschappen aan toeschrijft.
Evolutie in actie
Dat de intensieve jacht op neushoorns ertoe geleid heeft dat neushoornpopulaties enorm zijn gekrompen, is algemeen bekend. Sommige neushoornsoorten worden door de jacht zelfs met uitsterven bedreigd. Maar het nieuwe onderzoek suggereert dus dat de jacht er ook voor gezorgd heeft dat de hoorns waar de jagers het op voorzien hebben, geleidelijk aan kleiner zijn geworden. De jagers richten zich namelijk op de neushoorns met de grootste hoorns (want hoe groter de hoorn, hoe meer geld deze waard is) en daardoor blijven de neushoorns met kleinere hoorns achter. Die neushoorns planten zich – in tegenstelling tot hun doodgeschoten soortgenoten met grote hoorns – voort en geven het genetische materiaal dat aan zo’n kleine hoorn ten grondslag ligt, dus door. Het resultaat is dat steeds meer neushoorns een kleinere hoorn hebben. Het is evolutie in actie, aangedreven door jachtgeweren.
Overleven
En die kleinere hoorn maakt het leven van de toch al zo kwetsbare of zelfs ronduit met uitsterven bedreigde neushoornsoorten er waarschijnlijk niet direct beter op, zo waarschuwen de onderzoekers. “De hoorn van een neushoorn is met een reden geëvolueerd,” stelt onderzoeker Oscar Wilson. “Verschillende soorten gebruiken de hoorns op verschillende manieren; bijvoorbeeld om voedsel te grijpen of zich te verdedigen tegen roofdieren. Dus we denken dat kleinere hoorns een nadelig effect kunnen hebben op hun overlevingskansen.”
Onze kijk op neushoorns evolueert ook
Wat ook zeker interessant is, is dat de onderzoekers zich niet alleen bogen over foto’s waar de hoorn van de neushoorn goed kon worden opgemeten; ze bestudeerden ook duizenden tekeningen en foto’s die in de afgelopen 500 jaar van neushoorns zijn gemaakt. Doel was om te achterhalen hoe onze kijk op de neushoorn is geëvolueerd. “We ontdekten dat we deze beelden uit de laatste eeuwen kunnen gebruiken om te visualiseren hoe onze houding ten opzichte van wilde dieren is veranderd en hoe kunstenaars onze kijk op wilde dieren hebben beïnvloed,” stelt onderzoeker Ed Turner. Wat daarbij opvalt, is dat er honderden foto’s uit het einde van de 19e en begin van de 20e eeuw zijn waarop doodgeschoten neushoorns prijken. Vaak staat de jager ernaast. Een voorbeeld daarvan zie je hieronder; president Theodore Roosevelt poseert in 1911 trots met een door hem gedode zwarte neushoorn. In diezelfde tijd verschijnen er ook beelden waarop neushoorns afgebeeld worden als enorme, angstaanjagende dieren die mensen achterna zitten. Waarschijnlijk werden de beelden gebruikt om de jacht op neushoorns te rechtvaardigen, zo stellen de onderzoekers.
Radicale wending
Maar zo rond 1950 begon onze kijk op de neushoorn een radicale wending te nemen, zo suggereren de beelden. We zagen opeens niet langer een dier dat dood moest, maar een dier dat onze bescherming verdiende. Die opvallende verandering valt samen met de dekolonisering. En dat is niet toevallig, zo betogen de onderzoekers; Afrikaanse landen werden onafhankelijk en Europese jagers konden niet meer zo gemakkelijk in Afrika op neushoorns gaan jagen.
Recentere beelden suggereren ondertussen dat we ons alleen maar meer bewust worden van de bedreigingen waar de neushoorns (maar ook andere wilde dieren en hun ecosystemen) mee geconfronteerd worden. Het is hoopvol nieuws voor de neushoorns, die zich daardoor hopelijk in betere zorg en een afname van de (illegale) jacht mogen verheugen, waardoor ook hun populaties en op lange termijn misschien zelfs ook hun hoorns weer kunnen gaan groeien. “Door bescherming van en goede zorg voor neushoorns ingegeven evolutie van langere hoorns zal in ieder geval niet zo snel gaan als de evolutie van kortere hoorns die we in onze studie beschrijven,” merkt onderzoeker Oscar Wilson desgevraagd op. “Maar over een langere periode is het zeker mogelijk dat de hoornlengte hersteld wordt, omdat neushoorns met langere hoorns beter in staat zijn om hun territorium te verdedigen en een partner te verkrijgen.”
