We stevenen nu al af op gevaarlijke kantelpunten, die de natuurlijke systemen van de aarde destabiliseren.
In het Klimaatakkoord van Parijs werd afgesproken de mondiale opwarming tot 2 graden Celsius te beperken – en er zelfs alles aan te doen de aarde niet meer dan 1,5 graad warmer te laten worden. Maar zelfs een opwarming van ‘maar’ 1,5 graad heeft verstrekkende gevolgen, zo waarschuwen onderzoekers in een nieuwe studie. Zo zullen we in dit geval meerdere kritieke kantelpunten in het klimaat passeren. Sterker nog, we staan mogelijk al aan de vooravond van vijf daarvan.
We weten dat klimaatverandering zal leiden tot enkele kantelpunten in de natuurlijke systemen van de aarde. Een kantelpunt in het klimaat is een kritieke drempel waarbij een (relatief) kleine verstoring de toestand van belangrijke onderdelen van het aardsysteem ingrijpend kan veranderen. In wezen is een omslagpunt dus een overgang van de ene staat naar de andere. Dergelijke kantelpunten zijn zoals je je kunt voorstellen erg zorgwekkend. Bovendien gaat de weg terug naar de oorspronkelijke staat vaak langzaam. Het smelten van de ijskappen is daar een voorbeeld van, met snelle zeespiegelstijging – meters zeespiegelstijging – tot gevolg. Een ander voorbeeld is de verzuring van de oceaan. Uit historische gegevens blijkt dat in het verleden de oceanen in slechts duizend jaar verzuurden terwijl het herstel ervan zo’n 200.000 jaar in beslag nam.
Op dit moment is de wereld al met meer dan 1 graad Celsius opgewarmd. En dat betekent volgens de onderzoekers dat we mogelijk al de ‘veilige’ klimaattoestand achter ons hebben gelaten. De uitstoot van broeikasgassen heeft de aarde in de gevarenzone geduwd. Hierdoor is de kans op kantelpunten aanzienlijk toegenomen – we balanceren zelfs al op het randje.
Zestien kantelpunten
Eerder werd gedacht dat ons negen kantelpunten te wachten staan. De onderzoekers hebben dat nu bijgesteld: zo blijken het er maar liefst zestien te zijn. En zoals gezegd staan we aan de vooravond van vijf kantelpunten. Deze omvatten de smelt van de Groenlandse én de West-Antarctische ijskappen, de wijdverbreide dooi van permafrost, ineenstorting van convectie in de Labradorzee de massale afsterving van tropische koraalriffen. Als de aarde met 1,5 graden Celsius opwarmt, dan verandert de kans dat we deze kantelpunten bereiken van mogelijk naar waarschijnlijk. Na de opwarming van 1,5 graden Celsius worden er vervolgens weer vijf nieuwe kantelpunten mogelijk.
Volgens de onderzoekers is de situatie nu dus al nijpend. “We kunnen al tekenen van destabilisatie zien,” zegt onderzoeker David McKay. “De wereld loopt nu al het risico op een aantal kantelpunten. En naarmate de temperatuur op aarde verder stijgt, worden er meer kantelpunten mogelijk.” Zo berekenden de onderzoekers dat het risico op gevaarlijke klimaatomslagpunten toeneemt met elke tiende graad verdere opwarming. Daarnaast zijn veel kantelende elementen in het aardsysteem met elkaar verbonden. Dit betekent dat kantelpunten ook weer invloed op elkaar uitoefenen en elkaar kunnen versterken, waardoor er een domino-effect ontstaat.
1,5 graden Celsius
De bevindingen uit de studie zijn zorgelijk. Het betekent namelijk dat het waarschijnlijk niet genoeg is om de opwarming van de aarde tot 1,5 graden Celsius te beperken. Zelfs in dat geval kan klimaatverandering ronduit gevaarlijk worden. En dat terwijl de kans ook nog eens groot is dat de aarde met meer dan 1,5 graden Celsius opwarmt. “De wereld stevent af op een opwarming van tussen de twee en drie graden Celsius,” zegt onderzoeker Johan Rockström. “Dit zet de aarde op koers naar meerdere gevaarlijke kantelpunten die rampzalig zullen zijn voor mensen over de hele wereld. Om leefbare omstandigheden op aarde te behouden, mensen te beschermen tegen extremen en stabiele samenlevingen mogelijk te maken, moeten we er alles aan doen om te voorkomen dat we de kritieke drempels overgaan. Elke tiende van een graad telt.”
Alle hoop is gelukkig nog niet verloren. “De kans op het overschrijden van kantelpunten kan worden verkleind door de uitstoot van broeikasgassen snel te verminderen,” zegt McKay. Maar we moeten wel opschieten. Willen we het risico op kantelpunten minimaliseren, dan zullen onze inspanningen om de economie koolstofarm te maken radicaal moeten versnellen. In de praktijk komt dit erop neer dat de wereldwijde CO2-uitstoot in 2030 moet zijn gehalveerd, voordat de uitstoot uiterlijk twintig jaar later tot nul is gedaald. “We moeten nu beginnen,” onderstreept McKay.
