Het is nog hartje zomer, maar toch lijkt het op sommige plekken in Nederland al herfst. In hoeverre dat kwaad kan? Het is erger dan je denkt…
Je hebt het misschien op straat al wel gezien. Ondanks dat het nog weken duurt voordat de herfst officieel zijn intrede doet, ligt er onder sommige bomen al een tapijt van afgevallen bladeren. Wellicht heb je ook al de eerste eikel of kastanje gespot. Het roept enkele intrigerende vragen op. Want wat is er precies met de Nederlandse bomen aan de hand? En moeten we ons zorgen maken?
Droogte
Dat veel bomen al een deel van hun blad laten vallen heeft weinig met de herfst te maken. Het heeft alles te maken met de aanhoudende droogte. Hoewel Nederlandse zomers vaker gepaard gaan met droge periodes – dat komt omdat er meer water verdampt dan dat er neerslag valt – is het dit jaar wel heel bar en boos. Sterker nog, de zomer van 2022 behoort volgens het KNMI zelfs tot 5 procent van de droogste jaren ooit.
Waterbesparende maatregel
Terug naar de rondslingerende bladeren op de grond. Dat bomen deze nu al zo vroeg laten vallen, is een pure, waterbesparende maatregel. Door bladeren verdampt namelijk water. En dat heeft de boom juist nu zelf nodig. Sommige grote beuken laten dan ook al heel veel, met name groen gebladerte vallen. In de herfst neemt een boom de tijd om alle voedingsstoffen uit het blad in de wortels op te slaan, waardoor de bladeren verkleuren. De beuken hebben daar nu geen tijd voor, waardoor de bladeren die je ziet liggen groen gekleurd zijn. Sommige eikenbomen laten ook hun eikels al los. Ook die zijn nog knalgroen en niet rijp. Kortom, wat je om je heen ziet gebeuren, is een vergaande noodmaatregel om de droogte te overleven.
Verontrustend
In hoeverre dit erg is? Volgens Mike Hirschler, verbonden aan de natuurorganisatie IVN Deventer, is de situatie ‘buitengewoon verontrustend’. “Het feit dat bomen zoals de beuk, eik, kastanje en vruchtbomen nu al hun vruchten laten vallen, betekent een enorme aanslag op de planten zelf,” legt hij in gesprek met Scientias.nl uit. Het laat bovendien zien hoeveel dorst ze hebben. “Eiken leven voornamelijk op hoge zandgronden,” gaat Hirschler verder. “Ze kunnen met hun grote penwortels bij diep grondwater komen. Maar als dat te diep zit, houdt het zelfs voor hen op. Oppervlakkig wortelende bomen, denk aan de beuk, hebben het nog zwaarder.”
Dode bomen
Het betekent dat de kans groot is dat de droogte veel bomen over de kling zal jagen. “Verontrustend is dat veel bomen, met name eiken, al helemaal bruin zijn,” zegt Hirschler. “Ze hebben waarschijnlijk niet eens tijd gehad het bladgroen weer terug te nemen om volgend jaar energie te hebben om opnieuw uit te lopen. Dat heeft waarschijnlijk de dood van de boom ten gevolge.” Dat bomen sneuvelen door droogte is geen onbekend fenomeen. “Op Kasteel de Haere, een landgoed net ten noorden van Deventer, zijn al enorme en eeuwenoude beuken gesneuveld als gevolg van de droogte in 2018 en 2019,” aldus Hirschler. “Zo’n boom stort op een gegeven moment gewoon in. Dat is natuurlijk levensgevaarlijk, dus wordt de boom neergehaald. Je kapt alleen ook meteen een paar eeuwen geschiedenis en biodiversiteit weg.”
Dieren
Maar niet alleen de bomen zelf hebben te lijden. Ook voor veel dieren is de huidige situatie nijpend. “Dat bomen nu al hun vruchten laten vallen, zal ook gevolgen hebben voor de dieren die van de rijpe vruchten moeten leven,” licht Hirschler toe. “Ik verwacht bijvoorbeeld minder jongen bij de everzwijnen. Dit zal het tekort aan voedsel goed illustreren.”
Gaaien en houtduiven
Hirschler maakt zich met name zorgen om bepaalde vogels, zoals gaaien en houtduiven. “Deze dieren eten veel rijpe eikels,” vertelt hij. “En dus zullen zij deels op een andere wijze aan voedsel moeten zien te komen. Houtduiven, waarvan er sowieso veel zijn, zullen dan elders overlast gaan veroorzaken en afschot dreigt.”
Al met al ziet de situatie er momenteel weinig rooskleurig uit. Het is dan ook de vraag hoe het de bomen en dieren in de nabije toekomst zal vergaan. “Op dit moment zie ik in en rondom Deventer, maar ook in de Achterhoek waar ik vorige week was, dat allerlei soorten bomen in de schors en zelfs tot in de bast droogtescheuren vertonen,” zegt Hirschler. “Dat betekent dat het einde nadert, omdat de bescherming tegen schimmels en parasieten op deze manier wegvalt. Ik houd mijn hart vast!”
