Dit klinkt misschien vreemd in een landschap waar bevroren ijs en sneeuw rap in vloeibaar water veranderen. Maar toch is dit precies wat er momenteel gaande is.
Dat het Noordpoolgebied hard door klimaatverandering wordt geraakt, is allang geen geheim meer. Niet alleen warmt de regio bijna vier keer sneller op dan de rest van de wereld, ook gletsjers kwijnen weg, ijsberen komen in het nauw en leefgebieden blijven in recordtempo verdwijnen. Maar het kan nog erger. Onderzoekers brengen nu namelijk een nieuwe dreiging aan het licht. Want tot overmaat van ramp drogen er ook nog eens steeds meer Arctische meren op.
Opgedroogd
Uit de nieuwe studie, gepubliceerd in het vakblad Nature Climate Change, bijkt dat veel Arctische meren in de afgelopen twintig jaar zijn gekrompen of zelfs volledig zijn opgedroogd. Het gaat dan met name om de meren die zich bevinden in een regio die zich uitstrekt over de noordelijke delen van Canada, Rusland, Groenland, Scandinavië en Alaska.
Hoekstenen
Dat deze meren verdwijnen is behoorlijk verontrustend. Zo vormen ze tussen de 20 en 40 procent van het landschap in uitgestrekte Arctische laaglanden, het meest van elk terrestrisch bioom. Bovendien fungeren de meren als hoekstenen van Arctische ecosystemen. Ze vormen een essentiële bron van zoet water voor lokale inheemse gemeenschappen en industrieën. Daarnaast zijn veel bedreigde diersoorten, waaronder trekvogels en waterdieren, ervan afhankelijk en spelen ze een belangrijke rol in de koolstofcyclus en de regionale energiebalans.
Verrassing
De ontdekking komt als een verrassing. En dat is ook niet zo gek. Het klinkt namelijk best vreemd dat in een landschap waar bevroren ijs en sneeuw rap in vloeibaar water veranderen, Arctische meren opdrogen. Wetenschappers hadden zelfs ooit voorspeld dat klimaatverandering het aantal meren op de toendra zou kunnen vergroten. Dat komt omdat ze dachten dat smeltend grondijs veranderingen in het landoppervlak zou veroorzaken, waardoor er juist meer meren worden gevormd. Uiteindelijk, zo voorspelden wetenschappers, zouden de Arctische meren misschien in het midden van de 21e eeuw of 22e eeuw verdwenen zijn. Maar nu bewijzen onderzoekers dat we dit al veel eerder kunnen verwachten.
Permafrost
Het heeft met name te maken met dooiend permafrost: een voorheen permanent bevroren bodem die veel voorkomt in het noordpoolgebied. Het ontdooide permafrost blijkt namelijk water af te voeren door middel van bepaalde drainagekanalen. Bovendien vergroot het de bodemerosie in de meren. Kortom, de permafrost-dooi leidt tot een wijdverbreide afname van het oppervlaktewater. En op die manier worden meren steeds kleiner en kleiner, totdat ze uiteindelijk voorgoed verdwijnen.
Smelt
Het wegsmelten van permafrost is een verontrustend proces. Wanneer permafrost ontdooit, komen er namelijk methaan en koolstofdioxide vrij, gassen die er al duizenden jaren in opgeslagen zitten. Vervolgens worden deze broeikasgassen naar de atmosfeer getransporteerd en leveren zo een bijdrage aan de opwarming van de aarde. Uit de nieuwe studie blijkt nu dat de stijgende luchttemperaturen en toegenomen regenval in de herfst, de dooi van permafrost sterk bevorderen. “Onze bevindingen suggereren dat permafrost nog sneller ontdooit dan wij als gemeenschap hadden verwacht,” zegt onderzoeker Elizabeth Webb.
De bevindingen verklaren waarom wetenschappers steeds vaker getuige zijn geworden van opgedroogde Arctische meren; onverwachte waarnemingen waarvan de oorzaak tot voor kort een raadsel was. Dat we nu de onderliggende redenen beter begrijpen, is heel belangrijk. Dit kan namelijk tevens aanwijzingen geven over of en hoe deze zorgelijke opdroging kan worden vertraagt.
