Op 12 december zal de beroemde ster Betelgeuze kortstondig aan het zicht onttrokken worden wanneer deze achter de planetoïde 319 Leona schuift.
Op een afstand van ongeveer 530 lichtjaar van de aarde prijkt de rode superreus Betelgeuze. Deze enorme ster valt op heldere avonden gemakkelijk met het blote oog waar te nemen en onderscheidt zich met zijn rode kleur duidelijk van de andere sterren. Maar op 12 december zal Betelgeuze even niet te zien zijn, wanneer hij tijdens een zeldzame gebeurtenis achter planetoïde 319 Leona verdwijnt.
Het moment is daar
“We hebben jarenlang gewacht en nu is het moment eindelijk daar,” zo schrijft het Virtual Telescope Project in een verklaring. “Op 12 december 2023 zal de planetoïde 319 Leona even kortstondig tussen ons en de ster Betelgeuze schuiven en deze verduisteren. Natuurlijk bevindt Betelgeuze zich op grote afstand; deze uitlijning is puur een kwestie van perspectief. Maar desondanks zal het resultaat absoluut verbluffend zijn.”
Occultatie
Tijdens de occultatie zal Betelgeuze voor een korte periode verdwijnen. Hoe lang precies, weten astronomen niet. Dat is afhankelijk van de hoekgrootte tussen deze enorme ster en de planetoïde – en deze gegevens zijn niet precies bekend. Deskundigen vermoeden echter dat Betelgeuze slechts luttele seconden aan ons zicht zal worden onttrokken. Daarnaast is de positie van de waarnemer op aarde van belang, waardoor deze bijzondere gebeurtenis slechts zichtbaar zal zijn vanaf een zeer smalle strook op onze planeet.
Voorproefje
De occultatie geeft eigenlijk een voorproefje van wat ons in de verre toekomst te wachten staat. Gedurende dat moment zullen we namelijk een glimp opvangen van de nachtelijke hemel zoals die eruit zal zien wanneer Betelgeuze explodeert als een supernova en vervolgens in het duister verdwijnt (zie kader). Wanneer Betelgeuze precies zal exploderen, blijft onzeker. Over het algemeen wordt verwacht dat dit, in astronomische termen, in de nabije toekomst zal gebeuren, ergens in de komende 100.000 jaar. Gelukkig is de afstand tot de aarde groot genoeg, waardoor we geen directe hinder zullen ondervinden van de supernova-explosie. Desalniettemin kunnen toekomstige generaties op aarde getuige zijn van een spectaculaire vuurwerkshow!
Als er één ster is die al geruime tijd de aandacht trekt, is het wel de rode reuzenster Betelgeuze. Met een leeftijd van zo’n 8 miljoen jaar is de ster piepjong (ter vergelijking: onze zon gaat al zo’n 4,5 miljard jaar mee). Ondanks zijn jeugdige leeftijd staat de ster op het punt te sterven en een spectaculaire gebeurtenis te ontketenen: een gigantische explosie, beter bekend als een supernova. Eind 2019 waren astronomen in de veronderstelling dat het langverwachte moment was aangebroken. De helderheid van de rode superreus begon af te nemen. Deze opvallende afname in helderheid, die zelfs met het blote oog merkbaar was, zorgde voor opwinding en speculatie. De vraag rees: zou de ster op ontploffen staan? Helaas bleek dat toch niet het geval. Betelgeuze is nu terug naar zijn gebruikelijke schittering; vanaf april 2020 straalde de ster weer even helder als vóór de opmerkelijke afname in helderheid. Hoewel de ster zich heeft hersteld, houden astronomen Betelgeuze natuurlijk nog steeds nauwlettend in de gaten.
Maar de occultatie zal hoogstwaarschijnlijk ook andere waardevolle informatie opleveren. “Dergelijke occultaties zijn bijzonder nuttig om de vorm van de betrokken planetoïde te onthullen,” zegt astrofysicus Gianluca Masi, directeur van het Virtual Telescope Project. “In dit geval hopen we zelfs het oppervlak van Betelgeuze te onderzoeken. Aangezien 319 Leona er vanaf de aarde gezien voorlangs beweegt, hopen we meer inzicht te krijgen in de grote convectiecellen op het oppervlak van deze rode superreus, die verantwoordelijk zijn voor zijn variabele helderheid.”
Zuid-Italië
Astronomen van het Virtual Telescope Project zullen afreizen naar Zuid-Italië, een van de locaties op aarde waar de occultatie goed zichtbaar zal zijn. Niet alleen zullen ze vanaf deze plek de zeldzame gebeurtenis kunnen bewonderen, maar ze zullen ook streven naar het verzamelen van waardevolle wetenschappelijke gegevens.
Wil je ook meekijken? Het Virtual Telescope Project zal een live-uitzending starten. De uitzending staat gepland voor 12 december 2023, beginnend om 02:00 uur Nederlandse tijd.
