Het is verbazingwekkend, want het leven op meer dan 8 kilometer diepte is allesbehalve gemakkelijk. Maar dat weerhoudt deze slakdolven er duidelijk niet van om toch op deze extreme diepte te (over)leven.
Het is augustus 2022 en onderzoeksschip Pressure Drop zet koers richting enkele diepe troggen rond Japan. Daar openen wetenschappers – geholpen door een camerasysteem dat ze herhaaldelijk in de diepe troggen laten afdalen – de jacht op ‘s werelds diepst levende vissen. En met succes. Want op 8336 meter diepte spotten ze een schijnbaar onbekommerd rondzwemmende slakdolf, behorende tot een nog onbekende soort binnen het geslacht Pseudoliparis. En daarmee is een nieuw record gevestigd: nog nooit zijn vissen op zo’n grote diepte gefilmd.
Nog een record
En daar blijft het niet bij. Want enkele dagen later vangen de onderzoekers in één van de troggen ook nog eens twee slakdolven, behorende tot de soort Pseudoliparis belyaevi. De vissen zwemmen in vallen die op 8022 meter diepte zijn uitgezet. En ook dat is een record; nog nooit zijn vissen op een diepte van meer dan 8000 meter gevangen.
Rijk aan leven
“De Japanse troggen zijn geweldige plekken om te verkennen,” concludeert onderzoeker Alan Jamieson. “Ze zijn – zelfs helemaal tot op de bodem – zo rijk aan leven.”
En dat er nabij die bodem zelfs zwemmende vissen zijn aangetroffen, is helemaal bijzonder. “We onderzoeken deze diep levende slakdolven al meer dan 15 jaar (…) en de maximale diepte waarop ze kunnen overleven, is echt verbazingwekkend,” aldus Jamieson. Want het leven op zo’n grote diepte is allesbehalve gemakkelijk. “Zowel de lage temperatuur als de hoge druk eisen veel van de cellen (van deze vissen, red.),” legt hij aan Scientias.nl uit. “En dan zit je er ook nog mee dat er niet veel voedsel te vinden is. Dus het is op meerdere manieren een heel extreme omgeving.”
Aangepast aan een leven in de diepzee
Dat de slakdolven zich daar toch weten te redden, heeft meerdere redenen. “Allereerst hebben ze – in tegenstelling tot veel andere vissen – geen zwemblaas,” vertelt Jamieson. Een zwemblaas is een met gas (of soms met olie) gevulde holte waarmee vissen hun massadichtheid kunnen aanpassen en zo op een bepaalde diepte kunnen vertoeven, zonder dat ze daar veel zwembewegingen (en dus energie) in hoeven te steken. Heel handig, tenzij je op grote diepte en dus onder grote druk leeft. Vandaar dat veel diepzeevissen het zonder zwemblaas moeten stellen. En dat geldt dus ook voor de diepe slakdolven. “Ze hebben zich aan een leven zonder zwemblaas aangepast,” vertelt Jamieson. “Zo hebben hun botten een lagere dichtheid en hebben ze in plaats van huid en schubben een gelachtige huid die beter blijft drijven.” Het zorgt ervoor dat de vissen – ook al moeten ze het zonder zwemblaas doen – toch iets gemakkelijker, oftewel met iets minder krachtinspanning, op de gewenste diepte kunnen blijven hangen. En ten slotte hebben slakdolven ook hun dieet aangepast om op grote diepte te kunnen overleven. “Ze eten ook vlokreeften; één van de weinige organismen die op grotere diepten overvloedig te vinden zijn.”
Overvloedig
En met die aanpassingen lijken de slakdolven zich – met name in de Japanse troggen – goed te kunnen redden. “In andere troggen, zoals de Marianentrog, is het zo dat slakdolven naarmate je dieper gaat steeds zeldzamer worden, maar rond Japan komen ze eigenlijk vrij overvloedig voor.”
Jonge vis
Hoewel er in de Japanse troggen dus zelfs op extreme diepte veel van deze slakdolven te vinden zijn, is het diepst levende exemplaar dat onderzoekers op camerabeelden hebben vastgelegd opvallend genoeg een extreem kleine, jonge slakdolf. Dat is wel te verklaren; bij slakdolven is het namelijk zo dat hun jongen – in tegenstelling tot wat we bij veel andere diepzeevissen zien – juist de dieper gelegen grens van het leefgebied opzoeken.
Record mogelijk lastig te verbreken
Nu dit jonge visje de boeken ingaat als het diepst levende visje dat ooit op camera is vastgelegd, rijst natuurlijk direct de vraag hoelang dit record zal staan. Hoewel niet kan worden uitgesloten dat sommige vissen nog net iets dieper gaan, hoeven we waarschijnlijk niet te verwachten dat er honderdenen meters dieper nog vissen op ontdekking wachten. “Het lijkt erop dat vissen hun fysiologische limiet wel bereikt hebben,” aldus Jamieson, die er op wijst dat de diepst levende vissen waarschijnlijk niet veel dieper dan 8400 meter kunnen gaan. En tegen die vermoedelijke grens schuurt de jonge slakdolf natuurlijk al heel dicht aan.
Hoewel zo’n nieuw – en misschien zelfs definitief – record natuurlijk prachtig is, is dat niet waar de onderzoekers zich het meest over verheugen. Zij zijn vooral blij dat de beelden bevestigen dat we de diepzee toch beter begrijpen dan vaak wordt gedacht. “Er wordt altijd gezegd dat we niets weten over de diepzee, maar twee jaar geleden voorspelden wij dat we nieuwe vissoorten in deze trog (nabij Japan, red.) zouden vinden en dat die dieper zouden leven dan alle andere soorten die we kennen. En hier zijn ze dan!”
