Het is de enige manier om de vaccins snel op de markt te brengen.
Dat schrijven tientallen wetenschappers – waaronder vijftien Nobelprijslaureaten – in een open brief, gericht aan dr. Francis Collins, de directeur van het Amerikaanse National Institutes of Health. In de brief pleiten de onderzoekers hartstochtelijk voor zogenoemde ‘human challenge trials‘ die de ontwikkeling van een veilig en effectief vaccin tegen SARS-CoV-2 een enorme impuls kunnen geven.
Human challenge trials
Traditioneel gezien kost de ontwikkeling van een vaccin behoorlijk wat tijd. En ook het toetsen ervan is een tijdrovende gelegenheid: alle vaccins moeten verschillende fasen doorlopen alvorens ook maar voor goedkeuring in aanmerking te komen. Van groot belang zijn daarbij de drie fasen van klinisch onderzoek, waarbij het vaccin aan steeds grotere groepen mensen wordt toegediend om de effectiviteit en veiligheid te toetsen. In de eerste twee fasen van dit klinisch onderzoek wordt de effectiviteit beoordeeld door bijvoorbeeld te kijken naar de antistoffen die mensen nadat ze het vaccin hebben ontvangen, aanmaken. Maar in de derde fase moet blijken of het vaccin ook daadwerkelijk kan voorkomen dat mensen – als ze in aanraking komen met de ziekteverwekker waartegen het vaccin beschermen moet – ziek worden. In deze fase van het onderzoek wordt een grote groep mensen – vaak gaat het dan om tienduizenden proefpersonen – in tweeën verdeeld, waarna de ene groep het vaccin krijgt toegediend en de andere een placebo. Vervolgens worden deze mensen naar huis gestuurd. En na verloop van tijd moet dan blijken of infecties door de ziekteverwekker waartegen het vaccin beschermen moet daadwerkelijk minder voorkomen onder de groep die gevaccineerd is.
Het is een robuust experiment. Maar je kunt je voorstellen dat het experiment veel tijd kost. Je moet tenslotte eigenlijk gaan zitten wachten tot proefpersonen met de ziekteverwekker in aanraking komen. En voor het goede moeten behoorlijk wat van de proefpersonen aan de ziekteverwekker worden blootgesteld, wil je overtuigend aan kunnen tonen dat er een significant verschil is tussen de frequentie waarmee de ziekte onder de met het vaccin ingeënte en de met een placebo ingeënte groepen voorkomt.
Er is echter een manier om het allemaal wat te bespoedigen. Namelijk door in deze derde fase van klinisch onderzoek over te gaan tot human challenge trials. Ook hierbij krijgt een deel van de proefpersonen het vaccin en een ander deel een placebo toegediend. Maar in plaats van te gaan zitten wachten op blootstelling aan de ziekteverwekker, worden de proefpersonen enige tijd na toediening van het vaccin – onder gecontroleerde omstandigheden – expres aan de ziekteverwekker blootgesteld.
Logisch
Het klinkt als een radicaal idee, maar de ondertekenaars van de open brief zien dat in de strijd tegen COVID-19 heel anders. “Een veilig en effectief vaccin zal ongelofelijk waardevol zijn en hoe eerder het er is, hoe beter,” stelt Alvin Roth, verbonden aan de Stanford University en één van de Nobellaureaten die hun naam onder de open brief noteerden. “Challenge trials zijn logisch. We moeten ze voorzichtig voorbereiden en vervolgens dapper verder gaan.”
Human challenge trials zijn niets nieuws. Ze zijn in het verleden al vaker gebruikt om ziekteverwekkers te bestuderen en hebben als zodanig ook bijgedragen aan de ontwikkeling van verschillende vaccins. Zo diende Edward Jenner in 1796 het door hem ontwikkelde vaccin tegen pokken toe aan zijn achtjarige zoon, om deze vervolgens aan de pokken bloot te stellen. De jongen werd niet ziek. Daarna herhaalde Jenner het experiment nog eens met 6000 proefpersonen. Het vaccin bewees zichzelf en leidde ertoe dat de ziekte uiteindelijk 200 jaar later werd uitgeroeid. Ook vaccins tegen cholera en tyfus zijn dankzij vergelijkbare experimenten ontwikkeld. De human challenge trials verliepen in het verleden niet altijd even ethisch. Zo zou niemand het vandaag nog in zijn hoofd halen om een achtjarig kind te vaccineren en het vervolgens aan een levensgevaarlijke ziekte bloot te stellen. De wetenschappelijke en ethische standaard ligt nu veel hoger en velen zien de human challenge trials dan ook als aanvaardbaar, zolang er aan specifieke richtlijnen wordt voldaan.
Richtlijnen
Zoals Roth al opmerkt, moet ook in deze experimenten veiligheid voorop staan. En daarom noemen de onderzoekers in hun open brief ook een aantal richtlijnen voor de human challenge trials. Zo zouden proefpersonen relatief jong en in goede gezondheid moeten zijn. “De kans dat mensen tussen de 20 en 29 jaar oud aan het coronavirus bezwijken, is vergelijkbaar met de sterftekans van levende nierdonoren,” zo is in de open brief te lezen. Nierdonatie is een vrij veelvoorkomende procedure die in grove lijnen wel te vergelijken is met de human challenge trials, zo meldt de brief, omdat deze procedure eveneens gerechtvaardigd wordt doordat de donor toestemming geeft en anderen ermee geholpen zijn. Daarnaast is het van groot belang dat alle proefpersonen die aan het experiment deelnemen goed in de gaten worden gehouden en kunnen rekenen op de best mogelijke zorg. Bovendien moet er zowel wetenschappelijk als ethisch gezien toezicht worden gehouden op de experimenten. En als laatste is het heel belangrijk dat de proefpersonen echt vrijwillig deelnemen en ook weten waar ze aan beginnen. “Als we het goed doen, kunnen human challenge trials een belangrijke manier zijn om de ontwikkeling van vaccins te versnellen en idealiter de levens van miljoenen wereldwijd redden,” zo concluderen de onderzoekers in hun brief.
Vrijwilligers
Wellicht vraag je je af of er wel mensen zijn die uit de goedheid van hun hart bereid zijn om dit risico te nemen. De onderzoekers twijfelen daar niet aan. “Decennia aan psychologisch onderzoek naar altruïstisch gedrag hebben aangetoond dat een groot – en waarschijnlijk groeiend – deel van de algemene bevolking puur uit altruïsme en dus niet doordat men ongevoelig is voor risico’s (…) bereid is om risico’s te lopen om anderen zo te helpen.” Die conclusie lijkt te worden onderschreven door het feit dat zich via de website 1daysooner.org al meer dan 31.000 mensen uit 140 landen hebben aangemeld voor eventuele human challenge trials waarbij men opzettelijk aan het coronavirus zal worden blootgesteld.
En onderzoekers zien dus geen reden om de gezonde, jonge en goedgeïnformeerde mensen onder deze vrijwilligers deel te laten nemen aan een human challenge trial. Sterker nog: ze zien het in zekere zin als een plicht om deze experimenten op poten te zetten. Want hoe eerder er een vaccin is, hoe minder mensen met het virus besmet raken en hoe meer levens er gered kunnen worden. Kortom: het doel heiligt de middelen. “Wij geloven dat human challenge studies in de komende maanden haalbaar en informatief zouden zijn,” aldus vaccinoloog Adrian Hill, betrokken bij de ontwikkeling van het coronavaccin ChAdOx1. “Een wetenschappelijk, ethisch en logistiek goed ontworpen challenge-studie stelt ons in staat om een beter beeld te krijgen van virustransmissie en immunologie en om de benodigde vaccins en behandelingen te testen,” voegt Nadine Rouphael, verbonden aan Emory University en betrokken bij het testen van het coronavirus mRNA-1273, toe.
Het idee komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. Wetenschappers spelen er al veel langer mee. En er wordt ook al langer hard nagedacht over hoe zulke op COVID-19 gerichte challenge trials er dan uit zouden moeten zien. Zo verscheen in mei in het blad Science al een studie waarin onderzoekers zich over de ethische aspecten ervan buigen. En ook de Wereldgezondheidsorganisatie heeft er al de gedachten over laten gaan. Of de stap daadwerkelijk gezet gaat worden? Dat blijft afwachten. Eerder liet dr. Collins, de man waaraan de open brief geadresseerd is, al weten dat challenge trials op tafel liggen. Niet om er daadwerkelijk mee aan de slag te gaan, maar als punt van discussie. Eén ding staat vast: met deze open brief is die discussie weer even flink aangezwengeld.
