De natuur staat weer in volle bloei, wat zomaar kan betekenen dat je binnenkort besluit om weer eens een wandeling te maken door een natuurgebied. Wetenschappers komen nu met een nieuw idee om je te beschermen tegen tekenbeten: een mix van mierferomonen.
Niks is zo vervelend om na een lange wandeling te ontdekken dat je bent gebeten door een teek. Vooral ook omdat teken enorm gevaarlijk kunnen zijn; alleen al in de VS lopen jaarlijks 300.000 mensen de ziekte van Lyme op als gevolg van een tekenbeet. Wetenschappers komen nu met een nieuwe oplossing om dat aantal hopelijk terug te kunnen dringen: een spray van mierferomonen. Wetenschapper Claire Gooding heeft meegewerkt aan het onderzoek. Ze laat weten: “Teken bevinden zich vaak op de plekken waar wij ook zijn op het moment dat we buiten van het weer willen genieten. We besloten om (voor een oplossing, red.) naar mieren te kijken, omdat mieren sociale insecten zijn die vaak feromonen gebruiken om met elkaar te communiceren. Dit maakt ze vanuit chemisch opzicht erg lawaaierig. Voor een teek is het dan ook makkelijk om te voorspellen waar mieren zich ongeveer zullen begeven.”
Dit is belangrijk voor een teek om te weten, omdat mieren van nature op teken jagen. Hierdoor proberen teken dan ook zoveel mogelijk weg te blijven van de plekken waar mieren gevonden kunnen worden. De wetenschappers hopen hier dus gebruik van te kunnen maken door te achterhalen welke feromonen afstotend werken voor teken. Het onderzoek is gepubliceerd in het blad Royal Society Open Science.
Alarmsignaal
Voor het onderzoek hebben de wetenschappers gebruik gemaakt van de tekensoort Ixodes scapularis. Deze teken werden in verschillende groepen ingedeeld en in glazen buisjes bewaard. Voor het onderzoek werd er gebruik gemaakt van een aantal olfactometers. Een olfactometer is een Y-vormige constructie, waarbij er sprake is van een ‘hoofdkamer’ waar in dit geval de teek in werd gezet. Vervolgens had de teek dus de kans om naar links of naar rechts te gaan. Aan de ene kant bevond zich telkens weer een verschillende mix van mierferomonen, terwijl aan de andere kant zich schone lucht bevond. De gebruikte feromonen waren afkomstig van de mierensoort Formica oreas. Deze mierensoort heeft meerdere kliertjes, welke allemaal over een eigen ‘feromonengeur’ beschikken. Door deze feromonen dus los te testen met olfactometers en vervolgens met elkaar te mixen, werd het mogelijk om te achterhalen welke specifieke combinaties uiteindelijk als bedreigend worden ervaren door een teek.
Uiteindelijk bleek er één mix te zijn die bijzonder afstotend leek te werken. Deze mix bestond uit feromonen afkomstig uit de gifklier en de Dufourklier. Los van elkaar werken de verschillende feromonen niet bijzonder afstotend voor teken. Op het moment dat deze feromonen worden gemixt is dit anders; in dat geval weten de teken niet hoe snel ze de benen moeten nemen. Daar is een goede reden voor; uit het onderzoek blijkt namelijk dat vooral werkmieren deze mix vaak gebruiken als alarmsignaal, bedoeld om meer mieren aan te trekken. In hun onderzoek wijzen de wetenschappers dan ook op een interessante conclusie: blijkbaar zijn teken dus in staat om het communicatiesysteem van mieren tot op zekere hoogte af te luisteren, waarbij ze vooral gevoelig zijn voor de noodsignalen die mieren af kunnen geven.
Houtsnippers
De resultaten van het onderzoek zijn vooral significant, omdat er dus een nieuwe manier is gevonden om teken af te kunnen stoten. Echter bestaat de oplossing wel uit de feromonenmix die mieren vaak gebruiken om alarm te slaan, wat de vraag oproept of de oplossing niet uiteindelijk een mierenmagneet blijkt te zijn. In de conclusie van het onderzoek zijn de wetenschappers dan ook duidelijk dat er eerst meer onderzoek gedaan moet worden naar de feromonenmix, voordat deze gebruikt wordt voor de bescherming van mensen. Wel komen de wetenschappers alvast met een voorzichtige toepassing voor de mierenmix. Zo liggen er op sommige wandelpaden houtsnippers om teken te ontmoedigen. De wetenschappers suggereren dat het mogelijk een goed idee zou zijn om de mierenmix (voorzichtig) op deze houtsnippers aan te brengen, zodat ze nog beter werken. Ook geven ze aan dat een spray van mierenferomonen nog niet definitief van tafel verdwenen is; het zou namelijk goed kunnen dat een synthetische variant mieren minder goed aantrekt.
