Het gaat om de fossiele resten van een schimmel die zo’n 440 miljoen jaar geleden leefde en mogelijk de weg vrijmaakte voor planten, bomen en dieren.
De schimmel draagt de naam Tortotubus. Het is niet bewezen dat dit het allereerste landdier op aarde was. Maar het is wel het oudste fossiel dat tot op heden van een landdier is teruggevonden. Tevens is nog niet eerder zo’n oude gefossiliseerde schimmel ontdekt. Dat schrijven de onderzoekers in het blad Botanical Journal of the Linnean Society.
Een voorloper
“In de periode waarin dit organisme bestond, kwam leven bijna alleen maar in de oceanen voor,” vertelt onderzoeker Martin Smith. “Op het land was er niets complexers dan wat simpele mos-achtige en kortmos-achtige organismen te vinden.” Aangenomen wordt dat levensvormen zo tussen 500 en 450 miljoen jaar geleden uit het water kwamen zetten en het land koloniseerden. Maar voordat complexe levensvormen op het land konden overleven, moesten er op dat land voldoende voedingsstoffen zijn. En daarin heeft Tortotubus – en zijn collega-schimmels – waarschijnlijk een belangrijke rol gespeeld. “Voor er bloeiende planten of bomen of dieren die op bloeiende planten en bomen bouwen, waren, moest het rottingsproces en het proces van bodemvorming op gang komen.”
Nitraten
Planten nemen nitraten op uit de grond en geven deze – wanneer ze door dieren worden opgegeten – ook aan dieren door. Schimmels zetten stikstof-bevattende stoffen in plantenafval en uitwerpselen van dieren om in nitraten. Die nitraten belanden weer in de grond, waar planten deze op kunnen nemen en het verhaal weer van voren af aan begint. Dit hele proces begon dus honderden miljoenen jaren geleden toen de eerste schimmels ervoor zorgden dat de grond stikstof en zuurstof ging bevatten.
Bacteriën?
Afgaand op de bouw van Tortotubus vermoeden de onderzoekers dat ook deze schimmel hier een rol in speelde. Maar als er nog geen planten en dieren waren, hoe kwam deze schimmel dan aan de grondstoffen die hij weer omzetten in bijvoorbeeld nitraten? Dat is nog een beetje onduidelijk. Het is waarschijnlijk dat er in zijn tijd bacteriën en algen op het land leefden, maar daar is tot op heden maar weinig bewijs voor teruggevonden.
Wat verder opvalt is dat de groei van Tortotubus doet denken aan de groei van schimmels die paddestoelen vormen. Overtuigend bewijs dat in de tijd van Tortotubus al paddestoelen op het land groeiden, ontbreekt tot op heden. “Dit fossiel suggereert dat paddestoelen vormende schimmels het land koloniseerden nog voor de eerste dieren de oceanen verlieten,” stelt Smith. “Het vult een belangrijk gat in de evolutie van het leven op het land.”