De bijzonder paars gekleurde weefsels lagen al 3000 jaar in Israëlische oude kopermijnen te wachten op ontdekking.
‘Koning Salomo maakte voor zichzelf het rijtuig; hij maakte het van cederhout uit Libanon. De palen maakte hij van zilver, het onderstel van goud. De zitting was bekleed met paars, het interieur met liefde ingelegd’.
Deze tekst valt te lezen in het bijbelboek Hooglied (hoofdstuk 3). Maar wie had gedacht dat deze stoffen daadwerkelijk nog ergens begraven lagen? Wetenschappers hebben echter in Israëlische oude kopermijnen restanten paarse stof aangetroffen. Het is voor het eerst dat er paars geverfd textiel uit de tijd van koning Salomo in Israël wordt gevonden.
Timna
De onderzoekers deden hun ontdekking in kopermijnen van de oude plaats Timna; gelegen in het zuiden van Israël. Hier stuitten ze op restanten geweven stof, een kwastje en paars geverfde wolvezels. Een verrassende vondst. “De kleur trok meteen onze aandacht,” herinnert onderzoeker Naama Sukenik zich. “We vonden het moeilijk te geloven dat we echt paars uit zo’n oude periode hadden gevonden.” De onderzoekers zijn al sinds 2013 onafgebroken bezig met opgravingen in Timna. Met een goede reden. “Door het extreem droge klimaat in de regio zijn we in staat om organisch materiaal, zoals textiel en leer, uit de tijd van koning David en koning Salomo terug te winnen,” legt onderzoeker Erez Ben-Yosef uit. “Dit geeft ons een unieke kijk op het leven in bijbelse tijden.”
Het is volgens de onderzoekers dan ook een zeer opwindende en belangrijke ontdekking. “Dit is het eerste stuk textiel dat ooit is gevonden uit de tijd van David en Salomo dat is geverfd met de prestigieuze paarse kleurstof,” vervolgt Sukenik. “In de oudheid werd paarse kleding geassocieerd met adel, priesters en natuurlijk met royalty’s.”
Datering
De onderzoekers gebruikten koolstofdatering om de exacte leeftijd van het paars geverfde textiel te achterhalen. En daaruit blijkt dat het inderdaad zo’n 1000 jaar voor Christus is vervaardigd, wat overeenkomt met de Bijbelse monarchieën van David en Salomo in Jeruzalem. De paarse kleurstof wordt daarnaast vaak in de Bijbel genoemd en komt voor in verschillende joodse en christelijke contexten. Toch zijn onderzoekers nog nooit eerder op restanten van deze adelijke paarse kleur stof gestuit. “Nu hebben we voor het eerst direct bewijs van de geverfde stoffen zelf, die 3000 jaar lang bewaard zijn gebleven,” aldus Sukenik.
Slakkensoorten
Deze paarse kleur is bovendien bijzonder kostbaar. “De prachtige tint van het paars, het feit dat het niet vervaagt en de moeilijkheid om de kleurstof te produceren – die in minieme hoeveelheden in het lichaam van weekdieren wordt aangetroffen – maakt het allemaal tot een bijzonder kleurstof, die vaak meer waard is dan goud,” vertelt Sukenik. Volgens de onderzoekers wordt dit paars verkregen uit drie slakkensoorten die alleen in de Middellandse Zee voorkwamen, namelijk de Hexaplex trunculus, de brandhoren en de Stramonita haemastoma. Deze organismen scheidden een stof uit waarmee de paarse tint vervaardigd kon worden.
Nomaden
De vondst heeft verschillende belangrijke implicaties. Zo zou de vondst een revolutie teweeg kunnen brengen in ons begrip over nomadische samenlevingen in de ijzertijd. Timna zou namelijk onderdeel zijn van het bijbelse koninkrijk Edom, dat in het zuiden grenst aan het koninkrijk Israël. En het Edomitisch koninkrijk zou in de vroege ijzertijd een koninkrijk van nomaden zijn geweest. “De vondst versterkt onze veronderstelling dat er een elite in Timna was, wat getuigt van een gelaagde samenleving,” legt Erez Ben-Yosef uit. “En, aangezien de weekdieren inheems zijn in de Middellandse Zee, onderhield deze samenleving duidelijk handelsbetrekkingen met andere volkeren die langs de kust leefden. Het betekent dat nomaden ook een complexe, sociaal-politieke cultuur konden creëren. We hebben echter geen bewijs van zulke permanente nederzettingen in Edomitisch grondgebied.”
De vondst van het paars geverfde stukje stof is dus om meerdere redenen bijzonder. Zeker ook omdat het blijkbaar de tand des tijds manhaftig heeft weten te doorstaan. Overigens is het niet voor het eerst dat archeologen op textiel uit de oudheid stuiten. In dezelfde regio troffen ze al eerder textiel uit de tijd van koning Salomo aan. Overigens vonden ze er toen een flinke collectie aan materialen, waaronder zaden, leer en stoffen. Wie weet wat de regio dan ook nog meer voor ons in petto heeft…
