Het onderzoek naar deze trance-achtige staat kan in de toekomst mogelijk helpen om methoden te ontwikkelen om je aandacht te verbeteren.
Een spannend boek, een ingewikkeld raadsel of zelfs een dossier voor werk: we ervaren allemaal momenten waarin de tijd wel lijkt te vervagen en de uren voorbij vliegen. Deze staat wordt vaak “the zone” genoemd, of een ‘diepe focus’, waar je je in kan bevinden. Iets wat betrokken onderzoeker Dolly Seeburger zelf ook erg herkent. Tijdens haar jeugd hield ze specifiek van activiteiten die haar volledige aandacht opeisten. “Het was in die tijd dat ik me het meest tevreden voelde, als ik in de zone was”, herinnert ze zich. “Er gingen uren voorbij, maar het voelde als minuten.”
En dus besloot ze om samen met een interdisciplinaire team van Georgia Tech te onderzoeken wat er in ons brein gebeurt in deze momenten. Want hoewel diepe focus heel nuttig is om effectief te werken, weten onderzoekers nog niet hoe dit fenomeen precies ontstaat. “Je brein is immer dynamisch. Niets staat zomaar aan of uit”, legt Seeburger uit. “Hoe komen we dan in de diepe focus, en waarom kunnen sommige mensen hun aandacht beter vasthouden dan anderen? Is dit iets dat getraind kan worden? Zo ja, kunnen we mensen dan helpen er beter in te worden?”
Tikken met een metronoom
Om daar antwoord op te krijgen, onderzochten de wetenschappers middels fMRI de hersenactiviteit van proefpersonen op momenten van diepe focus en tijdens perioden waarin ze meer konden afdwalen. Om te meten hoe aandachtig de deelnemers tijdens deze taken waren, moesten de deelnemers terwijl ze in de fMRI-scanner zaten meetikken met een metronoom. Door te kijken hoe gelijkmatig de deelnemers tikten, kon het team vaststellen hoe gefocust de deelnemers waren. Veel verschillen in het ritme suggereerde dat de deelnemer minder gefocust was, terwijl nauwkeurig tikken suggereerde dat de deelnemer zich in een trance-achtige diepe focus bevond.
Hoewel je begeven in een ‘hyperfocus’ veel overeenkomsten heeft met het ervaren van een diepe focus, zijn er een aantal verschillen. Ten eerste vindt hyperfocus vooral plaats bij mensen met ADHD. Wanneer iemand met ADHD in deze staat verkeert, heeft diegene niet alleen geen besef van tijd, maar ook niet van diens omgeving. Wanneer je in een staat van diepe focus bent, begeef je je ook in je eigen wereld, maar ben je niet zó ingezoomd op een taak dat je niet meer meekrijgt waar en met wie je bent.
Hersengolven
Ondertussen mat het team de hersengolven van de deelnemers. In het specifiek hersengolven met lage frequenties. “Een hele tijd lang concentreerden de onderzoeken naar hersengolven zich op snellere en tijdelijke frequenties”, vertelt Seeburger. “De waarde inzien van de informatie die je kan halen uit deze zeer laagfrequente golven is relatief nieuw. Maar juist deze laagfrequente fluctuaties kunnen een sleutelrol spelen bij het reguleren van hogere cognitie, zoals aanhoudende aandacht.” De schommelingen in deze hersengolven vinden namelijk plaats in cycli van ongeveer 20 seconden en variëren tussen individuen en situaties. Het is daardoor niet altijd even makkelijk om verschillen waar te nemen. “Maar, als je iemand in een scanner stopt en zijn gedachten dwalen af, dan vind je deze fluctuaties”, vertelt co-auteur Eric Schumacher.
Hersennetwerken
Door deze cycli te bestuderen, kon het team verbanden leggen tussen de schommelingen in de hersengolven en de veranderingen in aandacht. Vooral het fronto-pariëtale controlenetwerk (dat actief wordt wanneer iemand zich op een taak concentreert) en het standaardmodusnetwerk (dat actief is tijdens rust en reflectie) speelden hierin een belangrijke rol. “Als iemand zich buiten de zone bevindt, synchroniseren deze twee netwerken en zijn ze in fase op de lage frequentie”, legt Seeburger uit. “Als iemand zich in de zone bevindt, desynchroniseren deze netwerken juist.”
De resultaten suggereren dat de 20-secondenpatronen kunnen helpen voorspellen of een persoon zijn aandacht vasthoudt of niet. De onderzoekers hopen dat dit inzicht bij kan dragen aan meer inzicht in onze binnenwereld. In de toekomst zou dat mogelijk kunnen zorgen voor nieuwe methoden om onze aandacht en focus te verbeteren.
