Tot die toch wel verrassende conclusie komen onderzoekers in een nieuwe studie die mede mogelijk werd gemaakt door de coronacrisis.
Het is algemeen bekend dat voetbalploegen die in hun eigen stadion (oftewel: thuis) spelen, vaker winnen dan voetbalploegen die in het stadion van de tegenstander (oftewel: uit) spelen. Vaak wordt dit zogenoemde ‘thuisvoordeel’ verklaard door de invloed die de massaal aanwezige supporters van de thuisploeg hebben op de beslissingen van de scheidsrechter en de speelstijl van hun team. Zo zouden de aanmoedigende kreten vanaf de tribune ervoor zorgen dat de thuisploeg aanvallender speelt.
Het onderzoek
Maar heeft het publiek werkelijk zo’n grote invloed op de uitkomst van voetbalwedstrijden? Duitse onderzoekers hebben dat nu uitgezocht. Ze konden daarbij handig gebruik maken van de coronacrisis, die voetbalclubs ertoe dwong om (tijdelijk) zonder publiek hun wedstrijdschema af te werken.
“We analyseerden meer dan 40.000 wedstrijden die voor en tijdens de pandemie werden gespeeld,” zo vertelt onderzoeker Daniel Memmert. “Waaronder alle wedstrijden van tien seizoenen en tien competities in zes verschillende Europese landen.” Daarnaast keken de onderzoekers ook naar de door gokkantoren voorspelde uitkomsten van de wedstrijden, om zo een beeld te krijgen van hoe de gokmarkt het thuisvoordeel tijdens wedstrijden met en zonder publiek inschatte. “We weten van talloze studies dat de gokmarkt het zelden fout heeft,” legt onderzoeker Fabian Wunderlich uit. “En nog belangrijker: weddenschappen hebben het voordeel dat ze – in tegenstelling tot de daadwerkelijke uitkomsten – minder vatbaar zijn voor willekeurige invloeden.”
De resultaten
Op basis van al die data moeten de onderzoekers concluderen dat scheidsrechters in afwezigheid van publiek minder vaak in het voordeel van de thuisploeg beslissen. Daarnaast speelde de thuisploeg in afwezigheid van publiek niet aanvallender dan de uitploeg. En toch bleef het thuisvoordeel ook in afwezigheid van publiek bestaan.
De resultaten zijn in lijn met wat we tijdens amateurvoetbal zien gebeuren, zo stellen de onderzoekers, die ook nog eens 6000 wedstrijden van de Duitse Kreisliga A onder de loep namen. “Deze worden zelfs in normale perioden in afwezigheid van een groot publiek gespeeld, maar ook daar zagen we dat teams een significant thuisvoordeel hadden,” aldus Wunderlich. En dat ondanks dat in deze divisie door uitploegen ook niet (ver) gereisd hoeft te worden; een andere factor die vaak wordt aangehaald om te verklaren waarom de thuisploeg in het voordeel is.
Dat er ook in lege voetbalstadions sprake is van een thuisvoordeel is op zich niet heel verrassend, zo stelt Wunderlich in gesprek met Scientias.nl. “De aanwezigheid van publiek is slechts één van meerdere factoren die volgens bestaande literatuur kunnen bijdragen aan het thuisvoordeel. Wat ons wel echt verraste, is dat de invloed van het publiek op het thuisvoordeel zo klein is – als het publiek er überhaupt al invloed op heeft.”
Kleiner effect
De onderzoekers zagen het thuisvoordeel in lege stadions overigens wel ietsje kleiner worden. “De verhouding tussen winst, gelijkspel en verlies in de Europese competities veranderde van 45:27:28 in de afgelopen tien seizoenen naar 43:25:32 tijdens de pandemie, toen de wedstrijden zonder publiek werden gespeeld. Het betekent dat de thuisploeg voor de pandemie 45 van de 100 wedstrijden won en dat tijdens de pandemie de thuisploeg 43 van de 100 wedstrijden won. Maar ondanks die kleine (en niet significante, red.) afname is het nog steeds zo dat het thuisvoordeel ook in lege stadions grotendeels standhoudt.”
Territorium
Maar als het publiek in het gunstigste geval slechts voor een piepklein deel voor dat thuisvoordeel verantwoordelijk is, hoe moeten we dat thuisvoordeel dan verder verklaren? “Het lijkt plausibel dat thuisvoordeel het resultaat is van een combinatie van factoren,” meent Wunderlich. “Vertrouwd zijn met het eigen sportcomplex of een sterkere hormonale reactie doordat men het eigen territorium moet verdedigen zijn bijvoorbeeld twee van de meest aannemelijke factoren.”
Puzzel
Het maakt wel duidelijk dat we ondanks de unieke experimenten die COVID-19 hielp creëren, nog steeds niet helemaal helder hebben wat de drijvende kracht achter het thuisvoordeel is. “De puzzel van het thuisvoordeel is heel lastig,” erkent Wunderlich. “En de COVID-19-pandemie heeft ons wel geholpen om de oorzaken van thuisvoordeel beter te begrijpen. Maar omdat de afwezigheid van publiek door COVID-19 alleen licht werpt op het effect dat het publiek op het thuisvoordeel heeft, kunnen we deze opwindende puzzel nog niet helemaal oplossen.”
Wunderlich is echter optimistisch en hoopt dat vervolgonderzoek het mysterie van het thuisvoordeel verder kan helpen ontrafelen. “Dat is om meerdere redenen belangrijk,” zo stelt hij. “Zo kan een beter begrip van een dergelijk sociaal-psychologisch fenomeen ons ook helpen om basaal menselijk bedrag beter te begrijpen.” Daarnaast is het onderzoek natuurlijk ook heel relevant voor voetbalteams en scheidsrechters. De eerstgenoemden zijn erbij gebaat het thuisvoordeel te vergroten, de laatstgenoemden zullen er ongetwijfeld interesse in hebben om hun rol in dat thuisvoordeel juist te verkleinen.
