Ook mensen beschikken mogelijk over magnetoceptie.
Veel dieren hebben het vermogen om magnetische velden waar te nemen. Denk bijvoorbeeld aan bijen, vleermuizen, schildpadden, vogels en walvissen. Zij gebruiken het magnetische veld van de aarde als een soort innerlijk kompas. Zo gebruiken schildpadden en walvissen het vermogen bijvoorbeeld om te navigeren op zee. “Veel dieren hebben magnetoceptie, dus waarom wij niet?” Vraagt onderzoeker Connie Wang zich hardop af. Hoewel het lang getheoretiseerd is dat ook mensen een vergelijkbaar vermogen hebben, is dit nog nooit overtuigend aangetoond. Tot nu.
Kamer
Om te achterhalen of ook mensen magnetische velden kunnen waarnemen, bouwden de onderzoekers voor de studie een geïsoleerde en afgeschermde kamer. 34 deelnemers moesten een uur lang in stilte en in volkomen duisternis in de kamer blijven zitten. Ondertussen verschoven de onderzoekers het magnetische veld rond de kamer en maten de hersengolven van de deelnemers via elektroden die op 64 plekken op het hoofd waren bevestigd.
Onbewust
Tijdens het experiment ervoeren de deelnemers bewust niets bijzonders. Maar in hun hersenen speelde zich wel iets af. Zo correleerden veranderingen in de hersengolven met veranderingen in het magnetische veld om hen heen. De onderzoekers concentreerden zich voornamelijk op de Alfa-golven (8 – 13 Hertz). Alfa-golven hangen samen met de mate van ontspanning. Overheerst alfa, dan voelen we ons ontspannen. Maar wanneer iets bewust of onbewust de aandacht trekt, nemen alfa-golven af. De experimenten toonden aan dat bij sommige deelnemers deze alfa-activiteit onmiddellijk na een magnetische verandering begon te dalen en afnam met maar liefst 60 procent over enkele honderden milliseconden. Een paar seconden na de stimulus, herstelde de activiteit zich weer naar de basislijn.
Hersenen
Het experiment toont aan dat de hersenen actief magnetische informatie lijken te verwerken. Sigalen die niet ‘natuurlijk’ zijn, worden daarnaast door de hersenen afgewezen. Toen de verticale component van het magnetische veld bijvoorbeeld tijdens de experimenten gestaag naar boven wees, waren er geen overeenkomstige veranderingen in de hersenen te zien. Omdat het magnetische veld normaal op het noordelijk halfrond naar beneden wijst, lijkt het erop dat de hersenen signalen negeren die duidelijk ‘fout’ zijn.
“Aristoteles beschreef de vijf basiszintuigen: horen, proeven, ruiken, voelen en zien,” zegt onderzoeker Joseph Kirschvink. “Hij dacht echter niet aan zwaartekracht, temperatuur, pijn, balans en een scala aan andere interne stimuli waarvan we nu weten dat ze deel uitmaken van het menselijk zenuwstelsel. Gezien de aanwezigheid van magnetoceptie in vele soorten in het dierenrijk, is het op zich niet verrassend als wij op z’n minst enkele functionerende neurale componenten hebben behouden. Dit zal dan niet het zesde zintuig zijn, maar misschien wel de tiende of elfde.”