De ontdekking geeft meer inzicht in de oorsprong van spraak.
De evolutie van spraak is één van de langst bestaande mysteries in de wetenschap. Hoe de mens namelijk over dit vermogen is gaan beschikken en de precieze redenen voor de evolutie van spraak bij mensen, moet nog altijd worden blootgelegd. Een nieuwe studie gepubliceerd in het vakblad Biology Letters brengt ons echter een cruciale stap dichterbij.
Chimpansees
Het onderzoeksteam boog zich over gegevens verzameld van vier groepen chimpansees. Twee van deze groepen leven in de dierentuin van Edinburgh en in de dierentuin van Leipzig. De andere twee groepen omvatten wilde chimpansees die zich in de bossen van Oeganda ophouden. De studie leidde tot een interessante conclusie. Want de onderzoekers ontdekten dat de apen mondsignalen produceren op een spraakachtig ritme.
Ritme
Alle talen ter wereld houden een ritme van 5 Hz – een cyclus van vijf open en dicht bewegingen van de lippen per seconde – aan. De onderzoekers bestudeerden het ritme van de lippen van chimpansees terwijl ze elkaar aan het verzorgen waren. Hieruit blijkt dat de lippen van de apen een gemiddeld ritme van zo’n 4,15 Hz volgen. En dat is interessant. Het betekent namelijk dat chimpansees hetzelfde ritme volgen als die van een sprekend mens.
Primaten
Hetzelfde ritme is eveneens ontdekt bij andere soorten primaten, waaronder in de zang van gibbons en in de roep van orang-oetans. Er was tot op heden echter nog geen bewijs geleverd dat ook Afrikaanse apen zoals gorilla’s, bonobo’s en chimpansees, die nauwer verwant zijn aan de mens, dit ritme kenden. De studie bevestigt dan ook dat spraak oude wortels heeft in primaten.
Onderzoekers proberen al langer uit te vogelen hoe spraak in de mens evolueerde. Hiervoor hebben ze zich ook al op vleermuizen gericht. Onlangs bleek uit een studie dat net als mensen ook vleermuizen ‘vocaal kunnen leren’. Dit betekent dat ze goed zijn in het imiteren van geluiden. Dit is echter zeer zeldzaam in het dierenrijk: slechts een handjevol dieren beschikt over dit vermogen, waaronder walvissen, dolfijnen, zeehonden en olifanten. Uiteindelijk hopen onderzoekers door dit in dieren te bestuderen, meer kennis te vergaren over de biologische basis van de menselijke gesproken taal.
De studie suggereert dat de mondsignalen van primaten evolueerden in een vocaal systeem dat op een dag ontwikkelde in spraak. “Onze resultaten bewijzen dat gesproken taal een samenvoeging is van bepaalde ‘ingrediënten’ die in onze voorouders al beschikbaar waren en ook al werden gebruikt door andere primaten en mensachtigen,” zegt onderzoeker Adriano Lameira. “Dit lost een groot deel van het wetenschappelijke raadsel omtrent de taalevolutie op. We kunnen daarnaast stellen dat onze onwetenheid gedeeltelijk te maken had met onze enorme onderschatting van de vocale en cognitieve capaciteiten van onze achterneven.”
Verschillen
De onderzoekers troffen echter wel uitgesproken verschillen aan in het ritme tussen de verschillende groepen chimpansees. “Dit suggereert dat ze niet de automatische en stereotiepe signalen produceren die zo vaak aan onze neven worden toegeschreven,” zegt Lameira. “In plaats daarvan moeten we – net als bij mensen – individuele verschillen, sociale conventies en omgevingsfactoren overwegen die mogelijk een rol spelen in de manier waarop chimpansees met elkaar ‘in gesprek’ gaan.”
De onderzoekers zetten hun studie voort. Want het lijkt erop dat we nu op de goede weg zitten om het mysterie omtrent onze gesproken taal eindelijk te ontrafelen. “Als we doorgaan met zoeken zullen er zeker nieuwe aanwijzingen verschijnen,” aldus Lameira. Hij onderstreept echter wel het belang van betere maatregelen om chimpansees voor uitsterven te behoeden. De chimpansee wordt namelijk – zoals zoveel primaten – met uitsterven bedreigd. Dat komt voornamelijk door steeds kleiner wordende leefgebieden en stroperij. “Het is een kwestie van politiek en maatschappelijk ingrijpen om de kostbare populaties in het wild te behouden zodat wetenschappers in staat zijn om verder onderzoek te doen,” besluit Lameira.
