In Hong Kong is een in april genezen coronapatiënt opnieuw besmet geraakt met SARS-CoV-2. Het is het eerste harde bewijs dat het coronavirus herhaaldelijk kan toeslaan.
Het is maart 2020 en een 33-jarige man in Hong Kong meldt zich bij het ziekenhuis met milde coronaklachten. Hij hoest en heeft koorts en hoofdpijn. De coronatest is positief. Gelukkig knapt de man al na een paar dagen op en nadat hij halverwege april tweemaal negatief test op het virus keert hij huiswaarts. Klaar met het coronavirus. Maar het coronavirus was duidelijk nog niet helemaal klaar met hem.
Nog een keer
Want als hij in augustus na een reis naar Spanje nietsvermoedend terugkeert in Hong Kong, test hij op het vliegveld opnieuw positief. De man wordt in quarantaine geplaatst, maar ontwikkelt geen symptomen.
Alles wijst erop dat de onfortuinlijke 33-jarige voor de tweede keer besmet is geraakt. Om dat met meer zekerheid te kunnen zeggen, vergelijken onderzoekers van de universiteit van Hong Kong het genetisch materiaal van het virus dat hem in maart ziek maakte met dat van het virus dat in augustus ongezien en ongemerkt toesloeg. Er bleken kleine verschillen te zijn tussen de twee virussen. Het sterkt de onderzoekers in hun overtuiging dat de man het virus daadwerkelijk voor de tweede keer heeft opgelopen.
Zuid-Korea
Het is niet voor het eerst dat onderzoekers melding maken van een coronapatiënt die na genezing opnieuw positief test. Eerder in de pandemie waren er ook verhalen van Zuid-Koreanen die het virus voor een tweede keer leken te hebben opgelopen. Maar deskundigen hadden hun twijfels, zo vertelde microbioloog Ian Henderson in april aan Scientias.nl. “Het meest waarschijnlijke scenario is dat deze patiënten het virus toch nog niet helemaal hadden opgeruimd.” Er is dan nog geen sprake van wat wetenschappers ‘steriliserende immuniteit’ noemen. En de ziekteverwekker is toch nog in het lichaam van de genezen patiënten te vinden. Een andere mogelijkheid is dat de tests die Zuid-Koreaanse patiënten ondergingen, niet klopten. “Om verschillende redenen levert de huidige test vaak valsnegatieve uitslagen, waarbij iemand het virus heeft, maar negatief test. Als dat is gebeurd, dan zou het kunnen lijken alsof patiënten hersteld waren en daarna weer opnieuw geïnfecteerd werden.” En dan is er natuurlijk ook nog de mogelijkheid dat de tests klopten en mensen echt opnieuw geïnfecteerd werden. Het lijkt Henderson zeer onaannemelijk. “Op het moment is de consensus dat het onwaarschijnlijk is dat patiënten op korte termijn opnieuw geïnfecteerd kunnen worden.”
Hong Kong
Maar op dat laatste lijken we nu echt terug te moeten komen. Want het verhaal van de man uit Hong Kong is behoorlijk overtuigend. Zo wijst niet alleen het feit dat het virus dat hem in maart trof iets verschilt van het virus dat in augustus toesloeg, er sterk op dat hij daadwerkelijk twee keer besmet is geraakt. Ook het feit dat het virus dat de onderzoekers in augustus bij de man aantroffen sterk lijkt op de variant die in die periode in het net door de man bezochte Europa rondwaarde, erop dat hij daadwerkelijk voor een tweede keer besmet raakte. Bovendien wijzen de onderzoekers erop dat er opvallend veel tijd tussen de twee positieve testen zit – zo’n 142 dagen. En ook dat wijst erop dat er sprake is van een tweede besmetting. Zo zijn er eigenlijk geen gevallen bekend waarin het virus na genezing nog zo lang in het lichaam van een patiënt rondwaarde. De onderzoekers kunnen er dan ook kort over zijn: “Wij maken melding van het eerste geval van re-infectie van COVID-19,” zo schrijven ze in hun paper dat later in het blad Clinical Infectious Diseases zal verschijnen.
Niet immuun, wel een immuunreactie
“Aan de ene kant klinkt dit angstaanjagend,” stelt professor Brian Oliver, verbonden aan de universiteit van Sydney en niet betrokken bij het onderzoek. “Want wie wil er nu een keertje besmet raken met SARS-CoV-2? Of laat staan twee keer?” Maar tegelijkertijd herbergt het verhaal van deze man uit Hong Kong voorzichtig positief nieuws. Want waar deze man in maart en april nog symptomen vertoonde, verliep de tweede infectie asymptomatisch. Het wijst erop dat de man na zijn eerste ontmoeting met het virus weliswaar niet immuun was, maar dat zijn immuunsysteem wel in actie kwam om het virus te bestrijden, zo stelt professor David Murdoch, klinisch microbioloog aan de universiteit van Otago en niet betrokken bij het onderzoek. “De resultaten (…) suggereren dat een eerste infectie mensen de tweede keer beschermt tegen een ernstiger ziektebeeld.”
Eén casus
Tegelijkertijd moeten we in het achterhoofd houden dat het onderzoek van de universiteit van Hong Kong het verhaal van slechts één man vertelt. Onduidelijk is nog of het vaak voorkomt dat mensen een tweede keer besmet raken met het coronavirus en – als dat zo is – of het verloop van de infecties van deze man representatief is voor het verloop van de infecties onder het leeuwendeel van de coronapatiënten.
Vervolgvragen
Toch is het belangrijk dat deze ene casus beschreven is, zo stellen deskundigen. Want het onderzoek roept nieuwe vragen op die hoognodig beantwoord moeten worden. “Belangrijke vragen zijn: in hoeverre kunnen mensen die opnieuw geïnfecteerd worden anderen met het virus besmetten?” aldus professor Bruce Thompson, verbonden aan de Swinburne University en niet betrokken bij het onderzoek. “En ten tweede: hoe symptomatisch zijn de mensen die opnieuw geïnfecteerd worden en zijn hun symptomen minder erg of erger dan tijdens eerdere infecties? We hopen dat mensen die opnieuw geïnfecteerd worden, niet zo besmettelijk zijn en dat het voor de tweede keer oplopen van het virus niet in een ernstiger ziekteverloop resulteert dan de eerste keer. Maar de tijd zal het leren.”
Eerdere studies suggereerden al dat mensen nadat ze besmet zijn geraakt met het coronavirus slechts kortdurend immuun zijn. De casus van de man uit Hong Kong lijkt dat te onderschrijven. Hij werd immers slechts 4,5 maand nadat hij voor het eerst door het virus besmet werd, opnieuw geïnfecteerd. Als dit vaker voorkomt, heeft dat een aantal belangrijke implicaties, zo schrijven de onderzoekers in hun nog te publiceren paper. Zo is het onwaarschijnlijk dat groepsimmuniteit – waarbij het virus zich niet of nauwelijks meer kan verspreiden, doordat een groot deel van de bevolking het al gehad heeft en er (langdurig) immuun voor is – soelaas biedt. Daarnaast wijst het erop dat SARS-CoV-2 – net als andere coronavirussen – zal blijven circuleren onder mensen.
Vaccin
De casus uit Hong Kong heeft mogelijk ook implicaties voor een coronavaccin. Want als het doorlopen van een daadwerkelijke infectie slechts kortdurend immuun maakt, is de vraag of een vaccin er wel in slaagt om langdurende immuniteit te garanderen. “Vaccins zijn mogelijk niet in staat om een levenslange bescherming tegen COVID-19 te bieden,” zo schrijven de onderzoekers, die er verder op wijzen dat het verstandig kan zijn om aan vaccinstudies ook van corona genezen patiënten deel te laten nemen.
Strategie
Het onderzoek doet niets af aan het idee dat we een vaccin nodig hebben om dit virus te verslaan. Maar het kan wel implicaties hebben voor de vaccinatiestrategie, zo denkt Taghrid Istivan, microbioloog aan de RMIT University en niet betrokken bij de studie. “Mogelijk hebben we meerdere doses nodig om het gewenste niveau aan antistoffen te bereiken dat ons tegen een infectie kan beschermen. Of misschien hebben we een vaccinatiesysteem nodig dat vergelijkbaar is met dat van de griepprik, waarbij elk jaar een nieuwe selectie van actieve virusvarianten in het vaccin worden opgenomen.”
Het moge duidelijk zijn: voor nu roept de casus uit Hong Kong vooral heel veel nieuwe vragen op. Vragen omtrent het virus, maar ook vragen omtrent de beste manier om het te elimineren. Er is meer tijd en veel meer data nodig om deze vragen te beantwoorden. “De ontdekking dat iemand opnieuw geïnfecteerd is door een iets andere stam van het virus, herinnert ons er opnieuw aan dat we niet op de zaken vooruit moeten lopen, niet te zelfgenoegzaam moeten zijn en moeten erkennen dat we nog steeds dingen moeten leren over dit virus,” aldus professor Sarah Palmer, als viroloog verbonden aan de universiteit van Sydney en niet betrokken bij de studie. “Het is niet veilig om aannames te doen over de eigenschappen van het virus,” stelt ook professor Jeremy Nicholson, verbonden aan de Murdoch University en eveneens niet betrokken bij het onderzoek. “We volgen een steile leercurve waarbij we de biologie van de ziekte proberen te begrijpen. Ondanks de enorme internationale inspanning die er geleverd wordt om COVID-19 beter te begrijpen, hebben we nog veel meer tijd nodig om het allemaal goed uit te zoeken.”
