Er is veel aan de hand in de wereld: oorlog dicht bij huis, een klimaatcrisis en extreemrechts dat in heel Europa is opgekomen. Maar volgens nieuw onderzoek kun je je er het beste maar niet te veel over opwinden, want dat is slecht voor je eigen gezondheid én voor de toestand van de wereld.
Er zijn tegenwoordig zelfs klimaatpsychologen waar je heen kan als je de klimaatstress niet meer aankan. En gelijk heb je: al die spanning is helemaal niet gezond. De stress die je mogelijk krijgt door alle wereldproblemen, kan een ontstekingsreactie in het lichaam veroorzaken. Deze chronische ontstekingen worden gelinkt aan hart- en vaatziekten en kanker. Ook hebben ze mogelijk effect op je psychische gezondheid.
Vicieuze cirkel
“We denken dat stress, ontstekingen en daaruit volgend een verminderd cognitief vermogen bij mensen kunnen opschalen naar hele gemeenschappen en bevolkingen”, legt hoofdonderzoeker professor Yoram Vodovotz uit van de Amerikaanse Universiteit van Pittsburgh. “Dit kan effect hebben op het gedrag en de besluitvorming van complete samenlevingen en ons vermogen om complexe problemen aan te pakken, zoals klimaatverandering, sociale onrust en infectieziektes. Uiteindelijk kan het leiden tot een vicieuze cirkel van sociale achteruitgang.”
Een belangrijke aanname van de onderzoekers is een verband tussen chronische ontstekingen en cognitieve achteruitgang. “De oorzaak van dit bekende fenomeen is nog onduidelijk. We denken dat er een mechanisme aan ten grondslag ligt dat we de ‘centrale ontstekingskaart’ noemen”, aldus Vodovotz.
Een mislukte kopie
Het idee is dat de hersenen hun eigen kopie creëren van de ontstekingen in het lichaam. Normaal gesproken helpt deze kopie de hersenen om de ontstekingsreactie te managen en genezing te stimuleren. Als de ontstekingen echter ernstig of chronisch zijn, gaat de reactie verkeerd en kan er schade ontstaan aan gezond weefsel en organen. De auteurs denken dat de ontstekingskaart zo ook schade kan toebrengen aan de hersenen en de cognitie en het gedrag kan verstoren.
Een tweede aanname is de verspreiding van chronische ontstekingen van het individu naar de hele populatie. “Hoewel een ontsteking niet per se besmettelijk is, kan die zich wel verspreiden, doordat meer en meer mensen gestrest raken”, legt de onderzoeker uit.
En juist stress kan zich tegenwoordig als een olievlek uitspreiden door sociale media en andere onlineberichtgeving.
Bombardement van informatie
“Mensen worden gebombardeerd met een enorme berg verontrustende informatie, of dat nu het nieuws is, negatief onlinecommentaar of een gevoel van onvrede door social media”, zegt Vodovotz. “We denken dat deze nieuwe dimensie van communicatie, waaraan bovendien nauwelijks te ontsnappen valt, stress verergert en dus ook chronische ontstekingen en cognitieve problemen bij samenlevingen wereldwijd.”
De onderzoekers denken dat de door stress veroorzaakte ontstekingen tot collectieve problemen kunnen leiden. “Door de stress gaat ons beoordelingsvermogen achteruit, wat bijvoorbeeld de chaotische en ondoordachte reacties kan verklaren van grote delen van de wereldbevolking op stressvolle gebeurtenissen, zoals de coronapandemie en klimaatverandering”, legt Vodovotz uit. “Het onvermogen om adequaat op zulke stressoren te reageren kan het gevoel dat er gevaar dreigt, aanwakkeren en zo nog meer stress, ontstekingen en cognitieve achteruitgang veroorzaken, een soort feedbackloop dus.”
Stabiliserende factoren
Dat de meeste samenlevingen, ondanks de chronische stress, nog prima stand houden, komt volgens de onderzoekers doordat er aan de andere kant stabiliserende factoren zijn, zoals het vertrouwen in de wet, de wetenschap en instituten zoals de Verenigde Naties, al wordt daar ook steeds meer aan getornd.
Ze hebben een wiskundig model ontwikkeld om hun ideeën te testen en manieren te bedenken om stress te verminderen. “Hoewel ontstekingsremmers soms worden gebruikt als behandelmethode denken we dat die hier niet het hele antwoord zijn”, zegt medeonderzoeker David Katz. “Leefstijlveranderingen zoals gezonde voeding en lichaamsbeweging zijn ook belangrijk, net als minder blootstelling aan stressvolle onlinecontent.” Op het niveau van de samenleving stellen de auteurs voor om kalmerende openbare ruimten te maken en mensen te informeren over de wetten, normen en instituties die onze samenleving stabiel en leefbaar houden.
Nog maar een begin
Maar deze ideeën staan allemaal nog in de kinderschoenen. “Onze ‘ontstekingskaart-hypothese’ en het bijbehorende wiskundige model zijn een begin, maar er is een interdisciplinaire aanpak nodig om de juiste beleidsmaatregelen te bepalen, die het leven van mensen en de veerkracht van samenlevingen verbeteren, zodat ze beter bestand zijn tegen stress”, besluit Vodovotz.
