Miljoenen jaren oude fossielen voorspellen de reactie van moderne schildpadden op de opwarming van de aarde.
Schildpadden bestaan al honderden miljoenen jaren en kuierden waarschijnlijk al over de aardbol toen de eerste dinosauriër nog uit zijn ei moest kruipen. Ze hebben door hun evolutionaire veerkracht vele massa-extincties ternauwernood overleefd, inclusief de ecologische ramp waarbij de dino’s het loodje legden. Aangezien schildpadfossielen over het algemeen erg goed bewaard zijn gebleven en het dier na al die tijd nog altijd in nagenoeg dezelfde uitvoering rondloopt, is de schildpad een ideaal onderzoeksobject om bijvoorbeeld de impact van klimaatverandering te achterhalen.
Migratie der schildpadden
De vindplaatsen van fossielen laten ons de verspreiding van de oude schildpadden zien miljoenen jaren geleden toen de planeet warmer was dan nu. Paleobiologen kunnen daarmee inschatten hoe de huidige schildpadden zullen reageren op veranderingen in hun omgeving vanwege door de mens veroorzaakte klimaatverandering. De habitat van schildpadden wordt waarschijnlijk onleefbaar voor hen. Er zullen echter nieuwe gebieden ontstaan waar schildpadden prima kunnen gedijen, als ze zich op tijd aan weten te passen.
Klimaatwetenschappers voorspellen dat de temperaturen wereldwijd met meer dan 1,5 graad gaan stijgen in de komende decennia. Dit lijkt misschien niet veel, maar het leidt tot grote veranderingen in allerlei ecosystemen en gaat hoogstwaarschijnlijk een verwoestend effect hebben op dieren- en plantensoorten over de hele wereld. Maar het is moeilijk te voorspellen wat de invloed precies is op de natuur en de verschillende soorten.
Te heet onder de voeten
Een nieuwe studie kijkt naar de verspreiding van gefossiliseerde land- en zoetwaterschildpadden gedurende de afgelopen honderd miljoen jaar in perioden waarin de temperatuur op aarde hoger was dan nu. Wetenschappers voorspellen met behulp van deze gegevens de reactie van moderne schildpadden op toekomstige klimaatopwarming. Hoofdonderzoeker professor Paul Barrett legt uit: “We ontdekten dat in veel van de gebieden waar op dit moment allerlei soorten schildpadden voorkomen, het klimaat in de komende eeuw een stuk droger en heter gaat worden vanwege de opwarming van de aarde. Deze gebieden worden daardoor voor de dieren veel minder geschikt om in te leven.”
Maar dat hoeft geen groot probleem te zijn, vertelt Barrett. “Er ontstaan elders op aarde plekken die voorheen niet geschikt waren voor schildpadden, maar die als de wereld opwarmt juist ideaal zijn voor de reptielen. Ze zouden dus kunnen overleven door naar andere gebieden te migreren. Of dat lukt hangt echter af van of ze op tijd zijn en of ze niet teveel worden gehinderd door de mens”, zegt Barrett.
Kieskeurige reptielen
Schildpadden komen op elk continent voor, behalve op Antarctica. Er bestaan zeeschildpadden, zoetwaterschildpadden en landschildpadden. De koudbloedige dieren zijn niet in staat om hun lichaam zelf te verwarmen en zijn dus afhankelijk van hun omgeving om hun lichaamstemperatuur te reguleren. Dit is een belangrijke reden waarom de verspreiding en de diversiteit van schildpadsoorten nauw verbonden is met de omstandigheden in hun directe omgeving.
Uit eerder onderzoek van fossiele schildpadresten in combinatie met klimaatmodellen uit de desbetreffende tijdsperioden bleek dat de omstandigheden waaronder de prehistorische schildpadden leefden, vergelijkbaar zijn met die van soorten die vandaag de dag rondlopen. “Maar ons nieuwste onderzoek gaat nog een stap verder”, zegt Barrett. “We wilden weten hoe schildpadden zich aanpassen aan de opwarming van hun leefwereld. Waar migreren ze naar toe? We hebben gekeken naar twee tijdsperioden in de afgelopen honderd miljoen jaar: de warmste delen van het Krijt en het Eoceen. Vervolgens hebben we die informatie geëxtrapoleerd naar een wereld die 1,5 graad warmer is dan nu. Dat is wat ons en de schildpadden waarschijnlijk de komende tientallen jaren te wachten staat.”
Onverwoestbaar schild
Schildpadfossielen zijn over het algemeen erg goed behouden gebleven in vergelijking met andere soorten, omdat het schild goed bewaard blijft in de grond. Wetenschappers kunnen dus met vrij veel zekerheid iets zeggen over de prehistorische reptielen. “Schildpadden zijn de afgelopen honderd miljoen jaar nauwelijks veranderd. We kunnen dus aannemen dat beperkingen voor hun verspreiding in het verleden ongeveer hetzelfde zijn als in het heden”, aldus Barrett.
Schildpadden zijn veerkrachtige dieren, die al 230 miljoen jaar bestaan en dinosaurussen en tal van andere diersoorten hebben zien komen en gaan. Toch is het nog maar de vraag of ze de radicale temperatuurverhoging en verandering van leefomgeving van de 21ste eeuw ook aankunnen. Hun toekomst wordt opnieuw bedreigd en dit keer is het de schuld van de mens.
Stapje voor stapje de kou tegemoet
“Door te kijken naar de moderne en fossiele verspreiding van schildpadden en hun ideale klimatologische omstandigheden te reconstrueren, ontdekten we dat schildpadden in het verleden tijdens de opwarming van de aarde richting de polen trokken”, zegt onderzoeker Alfio Alessandro Chiarenza van de Spaanse Universiteit van Vigo. “Als we de toekomstige klimaatscenario’s bekijken, verwachten we dat deze dieren rond het jaar 2100 vergelijkbare hoge breedtegraden zullen bereiken.”
Maar de vraag is of de schildpadden op tijd weg zijn. “Helaas kan het zijn dat deze verandering uit evolutionair oogpunt te snel gaat. Bovendien komen veel van de gebieden die op de hogere breedtegraden liggen overeen met dichtbevolkte gematigde streken, dus de verspreiding van de mens zou de schildpad nog wel eens extra in zijn voortbestaan kunnen belemmeren”, aldus Chiarenza. Hopelijk weten we dus op tijd ruimte te maken voor de schildpad, zodat hij ook deze horde weer weet te overleven.
