Voor het eerst hebben wetenschappers ontdekt dat invasieve ratten op tropische eilanden hun stempel drukken op het gedrag van vissen die leven in de riffen die deze eilanden omringen.
Heel concreet blijken de ratten ervoor te zorgen dat het territoriale gedrag van de tropische vis Plectroglyphidodon lacrymatus verandert. En daarvoor hoeven de ratten niet eens het water in. Onderzoek wijst namelijk uit dat de ratten het gedrag van de vissen beïnvloeden door op het land een belangrijke kringloop van voedingsstoffen ernstig te verstoren.
Het onderzoek
De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze vijf door ratten gekoloniseerde tropische eilanden in de Indische Oceaan vergeleken met nog ratvrije eilanden in dezelfde wateren. Tot hun verbazing zagen ze dat de tropische vis P. lacrymatus zich in wateren rond door ratten bevolkte tropische eilanden heel anders gedroegen dan hun soortgenoten nabij ratvrije eilanden. Zo bleken de vissen – die tot de landbouw bedrijvende tropische vissen gerekend kunnen worden (zie kader) – hun ‘akkertjes’ gevuld met algen veel minder agressief te verdedigen dan hun soortgenoten rond ratvrije eilanden.
Wanneer het akkertje van P. lacrymatus floreert, is dat mede te danken aan de zeevogels die in de oceaan naar voedsel zoeken voor hun jongen, die zich in nesten langs de kust bevinden. Tijdens de verzorging van die jongen wordt er door de ouders ook druk gepoept. Die poep is gevuld met voedingsstoffen die de zee in spoelen en dankbaar door de zich daar bevindende riffen en hun bewoners (zoals de algen) benut worden.
Verstoorde kringloop
Het is een prachtige kringloop. Maar in de achttiende eeuw werd deze ruw verstoord. Ratten – die veelal als verstekelingen meereisden aan boord van schepen – deden hun intrede op de van oudsher ratvrije tropische eilanden en vermenigvuldigden zich snel. Op de eilanden waar de ratten drie eeuwen geleden hun intrede deden, zijn de populaties (kleine) zeevogels sterk afgenomen. De ratten hebben het namelijk op deze zeevogels, maar ook op de eieren daarvan, voorzien. En daardoor is de dichtheid van deze populaties op door ratten bewoonde tropische eilanden tot wel 720 keer(!) kleiner dan op ratvrije eilanden. De afname van (kleine) zeevogels resulteert echter ook in een afname van voedingsstoffen die (via de uitwerpselen van de zeevogels) de zee in spoelen. Heel concreet is in de koraalriffen rond door ratten bewoonde eilanden tot wel 251 keer minder stikstof te vinden. En daarmee ligt de voedingswaarde van zeewier in deze riffen ook veel lager.
Grotere akkers, minder agressie
En dat is van invloed op het gedrag van P. lacrymatus, zo tonen onderzoekers nu aan. Zo blijken de vissen rond door ratten bewoonde eilanden niet alleen veel grotere ‘akkers’ te bezitten (met een gemiddelde omvang van 0,62 m2, terwijl akkers rond ratvrije eilanden gemiddeld 0,48 m2 meten). Maar daarnaast blijken ze die akkers ook veel minder agressief te verdedigen. Zo zijn vissen rond door ratten bewoonde eilanden vijf keer minder sterk geneigd om agressief te reageren als hun akker bedreigd wordt dan vissen rond ratvrije eilanden. “De vissen rond ratvrije eilanden verdedigen hun algen agressief, omdat de hogere voedingswaarde betekent dat ze meer waar voor hun geld krijgen,” stelt onderzoeker Rachel Gunn. “En dat maakt het de moeite waard om die algen te verdedigen. De vissen rond door ratten gekoloniseerde eilanden reageren daarentegen veel minder agressief. Wij denken dat de aanwezigheid van de ratten de voedingswaarde van de algen zodanig verlaagd dat het bijna niet de moeite waard is om ervoor te vechten. En daarom zien we deze gedragsverandering.”
Gaat het nog verder?
En zo blijkt de (onbewuste) introductie van ratten in de achttiende eeuw nog altijd verstrekkende gevolgen te hebben. En mogelijk reiken die gevolgen nog verder dan onderzoekers nu kunnen zien en worden ook andere rifbewoners – via de gedragsverandering van P. lacrymatus – door de aanwezigheid van de ratten beïnvloed. “De agressie (van P. lacrymatus, red.) naar andere vissen toe, kan van invloed zijn op hoe die andere vissen rond het rif bewegen en het rif gebruiken,” stelt Gunn. “We weten nog niet wat de consequenties van deze gedragsverandering zullen zijn, maar ecosystemen ontwikkelen over lange perioden een delicate balans, dus elke verstoring kan verder reikende consequenties hebben.”
Wat daarnaast natuurlijk opvalt, is dat we het hier hebben over een verstoring op het land, die gevoeld wordt in zee. “We hebben voor het eerst bewezen dat invasieve ratten een grote invloed hebben op zowel op het land gelegen als in mariene ecosystemen,” aldus Gunn “En verwijdering van ratten kan dus ook meerdere voordelen hebben, dwars door verschillende ecosystemen heen. Zo kan het verwijderen van de invasieve ratten ervoor zorgen dat het territoriale gedrag van de landbouw bedrijvende vissen hersteld wordt en dat kan weer voordelig zijn voor de samenstelling en weerbaarheid van de gemeenschap in het rif.”
