We laten massaal religie los, maar spiritualiteit omarmen we. En dat zou zomaar belangrijke maatschappelijke problemen kunnen aanpakken. Een nieuwe studie suggereert namelijk dat het naleven van de vijf leefregels van het boeddhisme de kans op depressie aanzienlijk vermindert.
Een boeddha-beeldje op de schouw of in de tuin is ook in menig Nederlands huishouden niet meer weg te denken. De ‘brenger van geluk’, die staat voor mededogen, rust en ‘zen-zijn’, lijkt ook veel niet-religeuzen aan te spreken. Toch kan het boeddhisme ons meer brengen dan alleen iets decoratiefs, zo tonen onderzoekers aan. Want de vijf leefregels uit het boeddhisme lijken een wetenschappelijk bewezen positieve invloed te hebben op onze geestelijke gezondheid.
Depressie: een maatschappelijk probleem
Steeds meer mensen kampen tegenwoordig helaas met depressieve klachten. In Nederland lijden jaarlijks zo’n half miljoen mensen aan een vorm van (terugkerende) depressie. En volgens de Wereldgezondheidsorganisatie hebben wereldwijd maar liefst 300 miljoen mensen er last van. Sommigen spreken daarom zelfs over een heuse depressie-epidemie. Veel mensen zijn dan ook naarstig op zoek naar manieren om hun depressie te bestrijden. En wellicht dat het boeddhisme, ook voor niet-religieuzen, daarbij een handje kan helpen.
De vijf leefregels van het boeddhisme
Onderzoekers wilden weten of specifiek het naleven van de vijf leefregels van het boeddhisme de kans op depressie kan verkleinen. Deze vijf leefregels schrijven volgelingen voor niet te doden, niet te stelen, af te zien van seksueel wangedrag, geen leugens te vertellen en je niet schuldig te maken aan het gebruik van verdovende middelen zoals alcohol en drugs. “Veel mensen zullen misschien denken dat ze, als ze zich aan de wet houden, deze vijf voorschriften al tot op zekere hoogte naleven,” vertelt onderzoeker Nahathai Wongpakaran in gesprek met Scientias.nl. “Maar het toepassen van deze voorschriften is veel delicater. ‘Niet doden’ houdt bijvoorbeeld ook in dat je geen kleine dieren, zoals muggen en mieren, doodt. Daarnaast komt het voor dat vrienden of familieleden spullen van elkaar ‘lenen’ maar uiteindelijk nooit meer teruggeven, wat in feite in strijd is met het voorschrift ‘niet stelen’. De vierde (vertel geen leugens) en de vijfde (onthoud je van alcohol) zijn waarschijnlijk de moeilijkste leefregels, maar niet bij wet verboden. Ik denk dat het belangrijkste verschil is dat wetten voornamelijk bedoeld zijn om schade te voorkomen, terwijl het respecteren van de vijf voorschriften gemotiveerd wordt door liefdevolle vriendelijkheid en mededogen voor jezelf en anderen.”
Welzijn en kwaliteit van leven
Eerder onderzoek heeft al gesuggereerd dat het naleven van de vijf leefregels het welzijn en de levenskwaliteit van ook niet-boeddhisten kan verbeteren. “De leefregels versterken de positieve kanten van een individu,” legt Wongpakaran uit. “Het houdt de motivatie in om andere mensen veiligheid te bieden (door de ander geen kwaad te doen) en de wijsheid om hun eigen gezondheid te beschermen (door geen alcohol en drugs te gebruiken). Het gaat bovendien in op waarheidsgetrouwheid en toewijding, wat weer deel uitmaakt van zelfbeheersing, zelfredzaamheid en eigenwaarde.” Eerdere onderzoeksresultaten hadden al een positief verband aangetoond tussen het naleven van de vijf voorschriften en bepaalde positieve eigenschappen, zoals veerkracht. En daar borduren de onderzoekers nu op voort. Zo vroegen ze zich af of dezelfde voorschriften mogelijk ook een wapen in de strijd tegen depressie kunnen zijn. “Zouden de leefregels ook depressieve symptomen kunnen bufferen?” vraagt Wongpakaran zich hardop af.
Studie
Om daar het fijne van te weten, voerden de onderzoekers tussen eind 2019 en 2022 een online enquête uit onder 644 volwassenen uit Thailand. De vragen handelden onder andere over hun stresslevel, neuroticisme en depressieve symptomen. Daarnaast werden de deelnemers gevraagd in hoeverre ze de vijf leefregels van het boeddhisme naleefden. Statische analyse van de onderzoeksresultaten toonden vervolgens aan dat het gehoorzamen van de vijf leefregels invloed heeft op stress en depressiviteit. Zo blijkt dat de mensen minder snel depressieve klachten ontwikkelden wanneer ze de vijf leefregels nauwkeurig opvolgden.
Minder depressieve klachten
De onderzoekers concluderen in het vakblad PLOS ONE dat het naleven van de vijf leefregels inderdaad in verband kan worden gebracht met een lager risico op depressie. Deelnemers die een hoge mate van neuroticisme en stress ervoeren, liepen zoals verwacht een groter risico op het ontwikkelen van depressieve klachten. Maar door de vijf leefregels in acht te nemen, konden ze de symptomen verlichten en verkleinden ze zelfs de kans op depressie.
Verklaring
Het betekent dat bepaalde aspecten van het boeddhisme mogelijk een wapen kunnen zijn in de strijd tegen belangrijke maatschappelijke problemen, zoals depressie. Maar hoe zit dat precies? “Het werkt door middel van goede bedoelingen, wijsheid en zelfbeheersing,” legt Wongpakaran uit. “Door het succesvol naleven van de leefregels creëer je een gevoel van eigenwaarde en beschouw je jezelf als een waardevol persoon in de samenleving en de wereld. Naast het creëren van eigenwaarde, brengen beoefenaars geen schade toe aan anderen, bijvoorbeeld door kwaad te spreken of ze pijn te doen. De consequentie van dergelijk gedrag is namelijk dat het een averechts effect kan hebben: het bezorgt juist stress, wat zich vervolgens kan uiten in depressiviteit.”
Geen boeddhist
Kortom, door de leefregels te gehoorzamen word je mogelijk ‘mindfuller’, waardoor je positiever in het leven staat en je daardoor minder snel depressief wordt. Je hoeft daarbij overigens geen overtuigd boeddhist te worden. Sterker nog, “we geloven dat als we christenen die de Tien Geboden naleven hadden bestudeerd, dit tot vergelijkbare resultaten had geleid,” zegt Wongpakaran. “Veel factoren kunnen het risico op depressie verlagen. En één daarvan is een positieve mentale gemoedstoestand. De vijf leefregels van het boeddhisme zijn simpelweg daarop toegespitst.”
Overigens lijken we in Nederland steeds meer facetten uit het boeddhisme te omarmen. Een bekende is bijvoorbeeld mindfulness-meditatie. Deze van oorsprong religieuze traditie brengt tegenwoordig ook bij een gemiddelde Nederlander meer ontspanning en vermindert stress. Op dezelfde manier zouden volgens Wongpakaran ook de vijf leefregels meer onder de ‘gewone bevolking’ moeten gaan leven. “Als meer mensen het in de praktijk brengen, maakt dat de wereld mogelijk een ‘veiligere’ plek,” denkt de onderzoeker. “Mensen gedragen zich ethisch bewust en zijn betrouwbaar. En tegelijkertijd helpt het ook nog eens de mentale gemoedstoestand te verbeteren en negativiteit te verminderen.”
