Het is kerst en daar hoort natuurlijk een heerlijke, romantische kerstfilm bij. Maar pas op, want veel films die vóór 2013 zijn geproduceerd, houden hardnekkige, negatieve stereotypen in stand, zo waarschuwen onderzoekers.
Jongens spelen met auto’s en meisjes met poppen. Het is een bekende en vrij achterhaalde genderstereotypering. Want waarom zou een meisje niet met een auto kunnen spelen en een jongen met een pop? Onderzoekers hebben nu echter ontdekt dat veel films dergelijke, traditionele genderstereotypen in stand houden. “Met name romantische films bevatten er veel,” vertelt onderzoeker Victor Martinez in gesprek met Scientias.nl. Dus lees vooral even door als je op het punt stond een romantische kerstfilm te gaan kijken.
Vertekenende opvattingen
Je hebt vast meer dan eens een film gezien waarin mannelijke helden de wereld redden en jonkvrouwen in nood om hulp roepen. De acties die personages in films uitvoeren, vormen een centraal onderdeel van het verhaal. Maar de manier waarop een verhaal wordt verteld, kan vertekende opvattingen over gender creëren, die de keuzes van mensen in het echte leven beïnvloeden. En hoewel genderrollen in veel delen van de wereld in de afgelopen eeuw aan verandering onderhevig zijn geweest, blijken nu sommige van deze stereotype patronen decennialang in films consistent zijn gebleven.
Studie
In de studie hebben onderzoekers met behulp van ‘machine learning’ filmscènes geanalyseerd en de acties van verschillende personages geïdentificeerd. In totaal bogen de onderzoekers zich over 1,2 miljoen scènes uit 912 films die geproduceerd zijn tussen 1909 en 2013. Vervolgens voerde het team statistische analyses uit om te onderzoeken of er verschillen bestonden tussen de acties die uitgevoerd worden door personages van verschillende geslachten. Het leidt tot de ontdekking van een aantal verschillen die bekende genderstereotypen weerspiegelen.
Genderstereotypen
De onderzoekers ontdekten dat veel onderzochte films werkelijk bol staan van de genderstereotypen, zowel in woorden als in daden. Zo blijkt bijvoorbeeld dat vrouwelijke personages geregeld minder keuzevrijheid hebben dan mannelijke karakters. Bovendien vertonen vrouwen vaker meer genegenheid. Daarentegen huilen mannen in films minder snel dan vrouwen. Ten slotte blijkt dat vrouwelijke personages vaker door andere filmkarakters worden aangestaard of nagekeken, wat de nadruk legt op het vrouwelijk uiterlijk. “Een ander duidelijke genderstereotypering heeft te maken met uitingen van genegenheid tussen koppels van hetzelfde geslacht, en dan met name tussen mannen,” vertelt Martinez. “We ontdekten dat dergelijke uitingen tussen twee mannen statisch gezien het minst voorkomen.”
Romantische films
Hoewel de onderzoekers in hun studie niet specifiek het verband met filmgenres hebben bestudeerd, viel Martinez wel iets op. “Gedurende het project ontdekte ik dat met name romantische films stereotypen bevatten,” zegt hij. En dat kan hij ook verklaren. “Uitingen van affectie en genegenheid blijken één van de meest voorkomende stereotypen,” stelt de onderzoeker. “Daarom is het logisch dat films waarin dergelijke uitingen het meest voorkomen, zich vaker aan stereotypering schuldig maken.”
Hardnekkig
Volgens Martinez is de ontdekking dat veel films vrij ouderwetse genderstereotypen in stand houden, vrij zorgelijk. “We wisten al dat films genderstereotypen versterken,” zegt hij. “Maar dit kan negatief, positief of neutraal zijn. Wat onze resultaten benadrukken, is dat sommige negatieve stereotypen behoorlijk hardnekkig zijn. Sommige houden al bijna een eeuw stand.”
Schadelijk
Dat sommige negatieve stereotypen zo hardnekkig zijn, is volgens hem een kwalijke zaak. “Genderstereotypering kan schadelijk zijn, omdat het in sommige gevallen leidt tot ongelijke behandeling en ongelijke kansen,” legt Martinez uit. “Als mensen bijvoorbeeld denken dat vrouwen niet zo capabel zijn als mannen in wiskunde en wetenschappen, zijn ze minder geneigd vrouwen aan te moedigen of hen te ondersteunen een loopbaan in deze velden na te streven. Bovendien kunnen stereotypen onrealistische verwachtingen en normen creëren over hoe mensen zich zouden moeten gedragen op basis van hun geslacht, wat kan leiden tot negatieve gevolgen voor de geestelijke gezondheid. Als een man bijvoorbeeld wordt verteld dat hij altijd sterk en emotieloos moet zijn, kan hij de druk voelen om zijn emoties te onderdrukken, wat kan leiden tot emotioneel leed. Ten slotte kunnen genderstereotypen bijdragen aan een cultuur van geweld en discriminatie tegen mensen die zich niet conformeren aan traditionele genderrollen. Mannen die dat bijvoorbeeld niet doen, worden soms belachelijk gemaakt of gepest, terwijl vrouwen in dergelijke gevallen slachtoffer worden van discriminatie of geweld.”
Sinds 2013
Hoewel veel films die vóór 2013 geproduceerd zijn dus vaak stereotypering bevatten, is het de vraag of er misschien sindsdien toch wat veranderd is. Het onderwerp komt tegenwoordig steeds vaker ter sprake. Bovendien verschijnen er ook echt wel films die de standaardisering van genderstereotypering proberen te doorbreken. Ook Martinez hoopt dat de wereld vandaag de dag er toch net wat anders uitziet dan in 2013. “Het is erg waarschijnlijk dat er sindsdien enkele veranderingen zijn opgetreden in de weergave van genderstereotypering in films,” stelt hij. “Er is een duidelijke beweging geweest om dit in de media aan te vechten en te verminderen. Het is echter ook belangrijk op te merken dat de impact van deze beweging kan variëren en dat de aanwezigheid van genderstereotypen in de media een complex probleem is waarbij veel factoren een rol spelen.” En dus is de strijd zeker nog niet gestreden.
De bevindingen uit de studie sluiten aan bij eerder onderzoek naar genderstereotypering in populaire media. Het kan dan ook helpen het bewustzijn te vergroten over hoe media schadelijke stereotypen in stand houden en daardoor de levensovertuigingen en acties van mensen beïnvloeden. “Mogelijk kunnen mensen uit verschillende sectoren onze resultaten gebruiken als hulpmiddel om zo meer inzicht te krijgen in de boodschap die ze al dan niet onbewust versterken,” besluit Martinez.
