Doorbraak! Voor het eerst de exacte oorsprong van de moderne mens onthuld

Onze voorouders zouden volgens een nieuwe studie afkomstig zijn uit Botswana, Namibië en Zimbabwe.

We weten dat de moderne mens (Homo sapiens) ongeveer 200.000 jaar geleden ontstond. Bovendien hebben in de afgelopen decennia talloze fossiele resten van mensachtigen gesuggereerd dat de oorsprong van de mens in Afrika ligt. Maar wáár in Afrika zijn we precies ontstaan? Dat bleef tot nu toe altijd een mysterie. Onderzoekers hebben in een nieuwe studie gepoogd dit mysterie te ontrafelen. En ze denken genoeg bewijs te hebben om dé plek van ons bestaan aan te wijzen.

Mitochondriaal DNA bevindt zich in de mitochondriën – de energiecentrales – van cellen. Dit DNA onderscheidt zich van het DNA in de celkernen en wordt alleen van moeder op kind doorgegeven. Voor onderzoekers kan juist dit mitochondriaal DNA heel interessant zijn, omdat aan de hand van mutaties in mitochondriaal DNA nagegaan kan worden wanneer bepaalde afstammingslijnen gesplitst zijn.

DNA
In de studie verzamelden de onderzoekers duizend bloedmonsters. Vervolgens bogen ze zich over het zogenaamde mitochondriaal DNA (zie kader). “We hebben 198 nieuwe, zeldzame mitochondriale genomen samengevoegd met de huidige database van de vroegst bekende populatie van de moderne mens; de L0-lijn,” legt onderzoeker Eva Chan uit. “Hierdoor konden we de evolutionaire boom van onze vroegste vooroudertakken beter dan ooit tevoren verfijnen.” Door deze resultaten te combineren met de taalkundige, culturele en geografische verspreiding van verschillende substammen, konden de onderzoekers dit herleiden naar de precieze oorsprong van de moderne mens. Waar dat is? Uit de bevindingen blijkt dat het begin van onze evolutionaire geschiedenis ten zuiden van de grote Zambezi rivier ligt. Het betekent dat de oorsprong van elk mens in de landen Botswana, Namibië en Zimbabwe begonnen is.

De oorsprong van de moderne mens zou volgens de studie ten zuiden van de Zambezi rivier liggen. Afbeelding: Hel-hama (via WikimediaCommons)

Nog verder ingezoomd denken de onderzoekers dat de eerste moderne mensen mogelijk in de hedendaagse Makgadikgadizoutvlaktes verrezen. Dit is nu een onherbergzame plek gedomineerd door woestijn en zoutpannen. Maar ooit lag hier een enorm meer dat ongeveer twee keer zo groot was als het moderne Victoriameer. Ongeveer 200.000 jaar geleden maakte het meer langzaam plaats voor moerassen. “Voorafgaand aan de moderne menselijke opkomst, verdween het meer langzaam als gevolg van verschuivingen in onderliggende tektonische platen,” legt onderzoeker Andy Moore uit. “Dit zou een enorm moerasgebied hebben gecreëerd waarvan bekend is dat het een van de meest productieve ecosystemen is voor het in stand houden van leven.” De onderzoekers suggereren dat dit moeras een stabiele omgeving bood voor onze eerste voorouders om in te gedijen. Hier woonden ze dan ook voor de eerste 70.000 jaar.

Migratie
Naast deze opmerkelijk specifieke locatie, lukte het de onderzoekers ook om de daaropvolgende verspreiding van onze voorouders in kaart te brengen. “Ze trokken ongeveer tussen de 130.000 en 110.000 jaar geleden uit het gebied weg,” concludeert onderzoeksleider Vanessa Hayes. “De eerste migranten weken uit naar het noordoosten, gevolgd door een tweede golf die naar het zuidwesten reisde. Een derde groep is tot vandaag de dag in het vaderland gebleven.” Opvallend genoeg constateren de onderzoekers dat in tegenstelling tot de noordoostelijke migranten, de groep die naar het zuidwesten trok opbloeide en een gestage bevolkingsgroei ervoer. Het succes van deze populatie is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van een goede aanpassing aan kustgebieden en de oceaan, een bevinding die wordt ondersteund door archeologisch bewijs langs de zuidpunt van Afrika.

Klimaatverandering
De vraag is natuurlijk waarom de eerste ontdekkingsreizigers besloten hun thuisland te verlaten. Maar ook hier hebben de onderzoekers een verklaring voor. Zo stellen ze dat veranderingen in het Afrikaanse klimaat de eerste menselijke verkenningen in gang zetten. “Onze simulaties laten zien dat een draaiing van de aardas de hoeveelheid zonnestraling in de zomer op het zuidelijk halfrond veranderde,” legt onderzoeker Axel Timmermann uit. “Dit leidde tot een periodieke verschuiving in regenval.” Deze klimaatverschuiving zorgde voor veel begroeiing en zette zuidelijk Afrika in bloei. “Dit betekende dat onze voorouders voor het eerst uit hun thuisland weg konden trekken,” aldus Timmermann. Zoals gezegd bleven er echter ook mensen achter. En deze groep wist zich aan te passen aan de steeds droger wordende omgeving. “Zelfs vandaag de dag vinden we nog nakomelingen die zich in de Kalahari in zuidelijk Afrika ophouden,” aldus Hayes.

De bevindingen uit deze studie lijken nogal tegenstrijdig met een eerder onderzoek, waarin wetenschappers juist stelden dat de zoektocht naar de bakermat van de moderne mens vrij zinloos is. Er zou namelijk niet één exacte plek aan te wijzen zijn waar onze voorouders en uiteindelijk ook wij, zijn ontstaan. “Evolutie is een lang proces en dat heeft niet op één plek plaatsgevonden,” zo vertelde onderzoeker Eleanor Scerri eerder aan Scientias.nl. “We moeten onze oorsprong zien als een proces waarin verschillende populaties in verschillende regio’s een rol speelden. Het vertelt ons dat we niet het resultaat zijn van een simpel, lineair proces en dat er niet één koloniserende populatie was waarvan we allemaal afstammen.” Maar de onderzoekers uit de huidige studie lijken nu toch die bakermat van de moderne mens gevonden te hebben. En dus krijgen we steeds een beter beeld van de koers van de roerige menselijke evolutie.

Bronmateriaal

"The homeland of modern humans" - Garvan Institute of Medical Research (via EurekAlert)

Afbeelding bovenaan dit artikel:

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd