Het hoofd van een donor verwijderen en op de romp van een ander individu plaatsen: het klinkt als sciencefiction. Toch is het volgens neurowetenschapper Sergio Canavero op korte termijn mogelijk. In een paper zet hij uiteen hoe die procedure – in ieder geval in theorie – nu tot de mogelijkheden behoort.
De transplantatie van een hoofd brengt vanzelfsprekend de mogelijke uitdagingen met zich mee. De grootste uitdaging? Een verbinding leggen tussen het ruggenmerg van de donor en de ontvanger. Maar volgens Canavero zijn we nu klaar voor die uitdaging. “Het is mijn overtuiging dat de technologie voor het tot stand brengen van zo’n verbinding er nu is,” zo schrijft hij in zijn paper.
Robert White
En Canavero roept niet zomaar iets. De neurowetenschapper zet in zijn paper ook zorgvuldig uiteen waarom hij ervan overtuigd is dat een hoofdtransplantatie tot de mogelijkheden behoort en hoe zo’n transplantatie er aan toe zou moeten gaan. Canavero laat zich daarbij inspireren door veelbelovende experimenten met dieren. Bijvoorbeeld dat van Robert White uit 1970. White transplanteerde toen het hoofd van een resusaap met succes op de romp van een andere resusaap. De ontvanger leefde daarna nog een aantal dagen. In 1999 keek White terug op het experiment en concludeerde dat “hetgeen altijd altijd sciencefiction had geleken, een Frankenstein-legende waarin een mens wordt samengesteld door verschillende lichaamsdelen aan elkaar te naaien, aan het begin van de 21e eeuw werkelijkheid zou worden.” Inmiddels is die 21e eeuw aangebroken en is de wetenschap er – volgens Canavero – inderdaad klaar voor.
De procedure
Hoe zou zo’n hoofdtransplantatie er dan aan toe gaan? Het is vanzelfsprekend een heel ingewikkelde operatie, maar in een notendop komt het op het volgende neer. Zowel de donor als de ontvanger worden in dezelfde operatiekamer gezet. Het hoofd van de donor wordt flink gekoeld (rond de vijftien graden). Daarna moeten de hoofden van de ontvanger en de donor tegelijkertijd verwijderd worden, om daarna binnen een uur het hoofd van de donor op het lichaam van de ontvanger te kunnen plaatsen. Om dat hoofd op het lichaam van de ontvanger te kunnen zetten en te verbinden met het hart- en vaatstelsel, moet het lichaam van de ontvanger ook gekoeld worden. Tevens moet het hart van de ontvanger stil worden gezet. Zodra het hoofd zich op de romp van de ontvanger bevindt, wordt het hart van de ontvanger weer op gang gebracht, waarna de verbindingen tussen de overige delen van het lichaam (waaronder het ruggenmerg) en het hoofd hersteld worden. Zoals gezegd is het verbinden van het hoofd met het ruggenmerg de lastigste klus. Maar het is niet onmogelijk, zo benadrukt Canavero. Hij pleit ervoor om het gekoelde ruggenmerg van de ontvanger en de donor met een superscherp mes door te snijden. Door zo’n ‘clean cut’ is het (in theorie) gemakkelijker om het ruggenmerg van de één te verbinden met het ruggenmerg van de ander. De verbinding zou bovendien ‘completer’ zijn: de kans is groter dat de ontvanger met zijn hoofd alle lichaamsdelen kan aansturen. Om ervoor te zorgen dat het ruggenmerg van de donor en ontvanger werkelijk samensmelten, zou Canavero de natuurlijke helende kracht van het lichaam bovendien een handje willen helpen. Hij ziet wel iets in het gebruik van PEGs: polymeren waarvan bewezen is dat ze in staat zijn om beschadigde celmembranen te repareren.
Werkelijkheid
In theorie klinkt het aannemelijk. Maar hoe zit dat in de praktijk? Canavero is optimistisch. “HEAVEN (Head Anastomosis Venture with Cord Fusion, red.) lijkt, zoals voorspeld door White, zo aan het begin van de 21e eeuw uit te zijn gegroeid tot een haalbare onderneming,” schrijft Canavero. “Als we ons er echt voor gaan inspannen, kan HEAVEN al binnen enkele jaren vrucht gaan dragen.”
In zijn paper richt Canavero zich op de technologische haalbaarheid van de hoofdtransplantatie. Maar er is natuurlijk meer om rekening mee te houden. Zo zijn er ongetwijfeld ook genoeg ethische uitdagingen. Maar Canavero benadrukt dat die ethische dilemma’s geen reden mogen zijn om de hoofdtransplantatie bij voorbaat al af te schrijven. Hij wijst erop dat de hoofdtransplantatie heel veel kan betekenen voor mensen. Zo kan deze mogelijk een einde maken aan ernstige ziekten waar op dit moment geen andere behandeling voor mogelijk is. Hij denkt dan bijvoorbeeld aan spierziekten.