Brein van glas gevonden tussen de resten van de Vesuviusuitbarsting

Door de extreme hitte is het brein van het onfortuinlijke slachtoffer in glas veranderd.

De wereldberoemde Romeinse stad Pompeii en het nabijgelegen Herculaneum werden in 79 na Christus door een uitbarsting van de Vesuvius weggevaagd en onder een dikke aswolk bedolven. Naar verluidt zijn er bij de verwoestende uitbarsting zo’n 16.000 mensen om het leven gekomen. “Onder hen was een bewaker van het College van de Augustales in Herculaneum, een gebouw gewijd aan de cultus van keizer Augustus,” vertelt onderzoeksleider Pier Paolo Petrone aan Scientias.nl. De man werd aangetroffen op een houten bed in een kleine kamer in het gebouw. En in het brein van dit onfortuinlijke slachtoffer stuitte de onderzoeker op iets heel bijzonders.

Meer over de uitbarsting van de Vesuvius
De Vesuvius is een vulkaan aan de westkust van Italië ten zuidoosten van Napels. In het jaar 79 kwam deze vulkaan vrij plotseling tot uitbarsting en begroef hele Romeinse steden onder een dikke laag as. De steden Pompeï en Herculaneum werden volledig verwoest. Over de precieze datum van de uitbarsting bestonden lange tijd twijfels. Lang werd aangenomen dat de uitbarsting had plaatsgevonden op 24 augustus 79. Anderhalf jaar geleden zetten onderzoekers echter een streep door die datum. Nieuw bewijs toonde namelijk aan dat de eruptie van de vulkaan twee maanden later plaatsvond: op 24 oktober. In totaal heeft de uitbarsting van de Vesuvius twee dagen geduurd en kostte duizenden mensen het leven, waaronder de marinecommandant Plinius de Oudere en Drusilla, een dochter van koning Herodes Agrippa I. Rond 2003 zijn er 1044 afgietsels gemaakt van de lichamen die in en rond Pompeï gevonden zijn. De plek wordt nog altijd gezien als een waar archeologisch hoogstandje.

Petrone houdt zich al enige tijd met de alom bekende vulkaanuitbarsting bezig. “Ik onderzoek al vijfentwintig jaar de slachtoffers van de uitbarsting van de Vesuvius,” vertelt hij. Maar nu trof de onderzoeker wel iets heel merkwaardigs aan. “Vorig jaar maakte ik enkele foto’s van overblijfselen van een jonge man van vijfentwintig jaar wiens lichaam door de intense hitte van de vulkanische aswolk volledig was verkoold. Opeens zag ik in de schedel iets schitteren.” De onderzoeker besloot dit verder te bestuderen. “Het bleken fragmenten van zwart glasachtig materiaal te zijn die nergens anders in zijn lichaam werden gevonden,” zegt hij. “We keken hier naar het verglaasde brein van de bewaker!”

Vitrificatie
Het zwarte materiaal is volgens de onderzoekers dus het verglaasde overblijfsel van het brein van de man. Maar hoe kan het dat het brein in glas is veranderd? Volgens Petrone heeft dat te maken met een proces dat bekend staat als vitrificatie of verglazing. “Vitrificatie is een proces dat normaal gesproken wordt gebruikt om menselijk weefsel te bewaren zonder het te bevriezen,” legt hij desgevraagd uit. “De cellen worden eerst blootgesteld aan hoge temperaturen en daarna snel afgekoeld. Op deze manier blijven de weefsels intact.” Analyse van verkoold hout nabij het lichaam toonde aan dat de temperatuur op is gelopen tot zeker 510 graden Celsius. En waarschijnlijk door een snelle afkoeling naderhand ontstond het glasachtige materiaal in de hersenen.

Het verglaasde brein. Afbeelding: Pier Paolo Petrone

Bijzonder
De onderzoeker onderstreept hoe bijzonder de vondst is. “Het is echt uitzonderlijk,” zegt Petrone. “In de archeologie was vitrificatie alleen bekend voor plantaardige weefsels, zoals steenkool. Dit is de allereerste keer dat we op een verglaasd overblijfsel van een menselijk brein stuiten. Dat is nog nooit eerder gezien, noch in de archeologische context, noch in forensische gevallen.” Volgens Petrone is het dan ook niet aannemelijk dat wetenschappers meer verglaasde breinen zullen aantreffen. “We weten dat dit een heel bijzonder proces was vanwege de intense hitte en de duur van blootstelling eraan,” legt hij uit. “We bestuderen op dit moment nog steeds wat voor proces eraan ten grondslag ligt.”

Archeologen onderzoekers al eeuwenlang de uitbarsting van de Vesuvius en de overblijfselen van Pompeii en Herculaneum. En dat is volgens Petrone ook erg belangrijk. “De Vesuvius is een actieve vulkaan die zich dichtbij de drie miljoen inwoners van Napels bevindt,” zegt hij. Daarom is het volgens hem belangrijk om veel over de verwoestende eigenschappen van de vulkaan te weten te komen. Maar dat hij in deze studie op een verglaasd brein zou stuiten, had hij niet voor mogelijk gehouden. “Het is buitengewoon en heel nieuw,” zegt hij. “De volgende stap is om te onderzoeken wat we nog meer kunnen ontdekken in dergelijke mensenresten. Dat wordt misschien wel ons volgende artikel!”

Bronmateriaal

Interview met Pier Paolo Petrone

Afbeelding bovenaan dit artikel: The Last Day of Pompeii by Karl brullov (via Wikimedia Commons)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd