Met hun vleugels brengen vuurvliegjes voor henzelf onhoorbare geluidsgolven voort die vleermuizen mogelijk op afstand houden.
Dat stelt een internationaal team van onderzoekers in het blad iScience. Het zou betekenen dat vuurvliegjes een uniek verdedigingsmechanisme hebben ontwikkeld, waarbij ze zich op muzikale wijze wapenen tegen hun grote vijand: de vleermuis.
Per ongeluk
De ontdekking werd min of meer per ongeluk gedaan, zo vertelt onderzoeker Yossi Yovel. “We zwierven door een tropisch woud met microfoons die in staat waren om vleermuisgeluiden met hoge frequenties waar te nemen toen we plotseling onbekende geluiden op dezelfde frequenties hoorden, die afkomstig waren van vuurvliegjes.”
De onderzoekers namen de geluiden nog eens onder de loep en ontdekten zo dat vuurvliegjes de geluiden voortbrachten door hun vleugels heel snel te bewegen. Bovendien konden ze aantonen dat de vuurvliegjes de geluiden zelf niet konden waarnemen. “Dus hypothetiseerden we dat het geluid niet bedoeld is voor interne communicatie,” aldus onderzoeker Ksenia Krivoruchku.
Waarschuwing
Maar welk doel dienen de geluiden dan? Het feit dat vleermuizen de geluiden wel kunnen horen, wijst er volgens de onderzoekers voorzichtig op dat ze voor vleermuisoren bestemd zijn. Mogelijk doen ze dienst als een waarschuwingssignaal voor vleermuizen.
Hoe zit het precies?
Wij kennen vuurvliegjes vooral als beestjes die ‘s nachts met hun lichtgevende lijven een prachtige show weg kunnen geven. De lichtsignalen zijn echter niet voor ons bedoeld; vuurvliegjes gebruiken ze om potentiële partners aan te trekken. Omdat sommige vuurvliegjes giftig zijn, wordt aangenomen dat de lichtsignalen daarnaast ook dienst doen als een waarschuwingssignaal (aposematisme) dat roofdieren ervan weerhoudt zich aan de vuurvliegjes tegoed te doen. Vleermuizen zijn een bekende vijand van vuurvliegjes, maar waarschijnlijk zijn de lichtsignalen niet zo’n heel effectieve manier om ook deze vliegende roofdieren op afstand te houden (zie kader).
Het lijkt dus aannemelijk dat vuurvliegjes met de ultrasone geluiden die ze met hun vleugels maken de vleermuizen op het oog hebben. De onderzoekers kunnen dat vermoeden niet helemaal hard maken, omdat er geen experimenten zijn gedaan waaruit blijkt dat de geluiden vleermuizen ook echt afschrikken. Maar ze achten het zeer waarschijnlijk dat de geluiden die de vuurvliegjes maken voor vleermuizen bedoeld zijn. Niet in de laatste plaats, omdat vleermuizen ze – in tegenstelling tot de vuurvlieg zelf – goed kunnen horen.
Vier soorten
Daarnaast is het ook niet zomaar één soort die de voor vleermuizen hoorbare geluidjes voortbrengt. Van zeker vier soorten (drie uit Vietnam en één uit Israël) hebben de onderzoekers inmiddels vastgesteld dat ze de geluiden maken.
Vervolgonderzoek zal uit moeten wijzen of de vuurvliegjes de geluidjes echt met het oog op de vleermuis maken. Als dat zo blijkt te zijn, is dat sowieso heel bijzonder, zo stelt Krivoruochku. “Waarschuwingssignalen die de zender zelf niet kunnen detecteren, kennen we uit de plantenwereld, maar zijn vrij zeldzaam onder dieren.”
