Instinctief gebruikt hij de hamer om mee te slaan en de scherpe stenen om mee te snijden. En dat vertelt ons ook meer over de vaardigheden van onze uitgestorven verre voorouders.
Wat gebeurt er als je een mensaap een hamer en scherpe stenen aanreikt? Dat was de vraag die in een nieuwe studie, gepubliceerd in het vakblad PLOS ONE, centraal stond. Hoewel orang-oetans in het wild veelvuldig gereedschappen gebruiken, zijn stenen werktuigen de dieren vreemd. En dus besloten onderzoekers in een interessant experiment de intelligente mensapen met het ‘speelgoed’ te verrassen.
Experiment
De onderzoekers testten twee mannelijke orang-oetans die in een Noorse dierentuin leven. Geen van beide had eerder een hamer of scherpe stenen gezien. Vervolgens gaven ze elke orang-oetan de gereedschappen én een puzzeldoos, waarbij ze door een touw of huid moesten snijden om toegang te krijgen tot het lekkers binnenin. Opvallend genoeg sloegen beide orang-oetans spontaan met de hamer tegen de muren van hun verblijf. Daarnaast gebruikte een van hen de scherpe steen om de huid door te snijden. Een verrassende observatie. Want dit is de eerste keer dat waargenomen wordt dat een ongetrainde orang-oetan een scherpe steen als snijgereedschap gebruikt.
Volgens onderzoeker Alba Motes Rodrigo zijn de bevindingen heel verrassend. “Vooral omdat orang-oetans in het wild geen stenen als gereedschap gebruiken,” vertelt ze in gesprek met Scientias.nl. “Daarnaast zijn chimpansees voor dezelfde uitdaging gezet, maar slaagden er niet in om de puzzel op te lossen. Onze studie is dan ook de eerste waarbij waargenomen wordt dat een mensaap een scherpe steen als mes gebruikt.”
Gebruik stenen werktuigen
Volgens Motes Rodrigo is het heel interessant om te bestuderen of mensapen snappen wat ze met stenen gereedschappen kunnen doen. “Dergelijke studies stellen ons in staat beter te begrijpen welke vaardigheden onze uitgestorven mensachtige voorouders kunnen hebben gehad,” legt ze uit. Daarnaast krijgen we ook meer inzicht in hoe onze eigen steentijd eigenlijk begon en welk gedrag als springplank diende voor de opzettelijke vervaardiging van scherpe stenen.”
Vermogen
Wat we dan ook van de studie met orang-oetans kunnen leren? “De ontdekkingen suggereren dat orang-oetans het aangereikte snijgereedschap als zodanig kunnen herkennen en gebruiken,” stelt Motes Rodrigo. “Ze beschikken over bepaalde vermogens die nodig zijn voor het maken en gebruiken van stenen werktuigen. Dit betekent dat deze vermogens meer wijdverbreid zijn onder mensapen dan we eerder dachten. Mogelijk was dit al zo’n 13 miljoen jaar geleden aanwezig in de laatste gemeenschappelijke voorouder van orang-oetans en mensachtigen.”
Orang-oetan vs bonobo
Een interessante vraag is waarom de onderzoekers ervoor kozen om de studie onder orang-oetans uit te voeren en bijvoorbeeld niet met bonobo’s; onze nauwste verwanten. “Om twee redenen,” begint Motes Rodrigo. “Ten eerste omdat orang-oetans, ondanks dat ze bedreven zijn in het gebruik van gereedschappen, zoals gezegd in het wild geen stenen gebruiken. Hierdoor startten we onze experimenten met een schone lei: we konden het leerproces van het gebruik van de stenen gereedschappen vanaf het begin onderzoeken, met uitsluiting van eerdere kennis van de taken. Ten tweede leven orang-oetans in bomen. Dit stelde ons in staat te onderzoeken of ook mensachtigen die in bomen leefden raad wisten met stenen gereedschappen.”
Opzettelijk
Hoewel de orang-oetans uit de studie op eigen houtje wisten uit te vogelen wat ze met de hamer en scherpe stenen moesten doen, is er toch een groot verschil met onze soort. Ze combineerden deze vaardigheden namelijk niet met het opzettelijk maken van gereedschappen, iets wat de mens wel ten tijde van de steentijd begon te proberen. Dit suggereert dat het hebben van enkele afzonderlijke vaardigheden niet voldoende is om ook de resterende stappen te zetten.
Toch zijn de bevindingen heel interessant. “Onze resultaten hebben een nieuw stukje toegevoegd aan de puzzel van de technologische oorsprong van onze soort,” stelt Motes Rodrigo. “Het toont aan dat een apensoort die in het wild geen stenen gereedschappen gebruikt en 13 miljoen jaar geleden afweek van onze afstamming, spontaan gedrag vertoont dat cruciaal is voor het maken van stenen werktuigen.” En dat is toch weer een klein stapje in de zoektocht naar onze eigen menselijke geschiedenis.
