De eerste sporen van leven zullen we waarschijnlijk pas vanaf een diepte van ongeveer 30 centimeter onder het oppervlak aantreffen.
Astronomen kijken al enige tijd met veel interesse naar Jupiters maan Europa. Want áls er ergens in ons zonnestelsel leven is, zou dat volgens astronomen zomaar eens op Europa kunnen zijn. Over niet al te lange tijd wordt er dan ook een ruimtevaartuig – Europa Clipper genaamd – naar de fascinerende maan gestuurd. En ter voorbereiding hebben onderzoekers alvast in kaart gebracht waar mogelijke aliens zich kunnen schuilhouden.
Oceaan
Wat Europa met name zo boeiend maakt, is dat er onder de ijskorst mogelijk een vloeibare, zoute oceaan te vinden is. En in die oceaan zou zomaar eens leven kunnen ontstaan én gedijen. Kortom, astronomen veronderstellen dat er onder het oppervlak van de maan zomaar eens biologisch materiaal te vinden kan zijn.
Gehavend door ruimtepuin en straling
Om dergelijke biosignaturen aan het licht te brengen, moeten we volgens onderzoekers echter diep gaan. Letterlijk. Net als onze eigen maan is namelijk ook Europa gehavend door talloze inslagen van ruimtepuin, die hebben geresulteerd in vele kraters en ‘littekens’. Bovendien wordt Europa continu gebombardeerd met gevaarlijke straling. Jupiter bestraalt Europa – dag en nacht – met elektronen en andere deeltjes en laat de maan baden in hoogenergetische straling. Die straling zou vervolgens alle sporen van leven en levensvormen die zich te dicht aan het oppervlak van Europa wagen, vernietigen of in ieder geval zodanig veranderen dat ze niet meer representatief zijn voor wat er in de ondergrondse oceaan gebeurt.
Onder het oppervlak
Willen we dus jagen op aliens, dan zullen we ónder het oppervlak moeten zoeken. Maar hoe diep precies? Met behulp van verscheidende modellen hebben onderzoekers in kaart gebracht hoe ver beneden het oppervlak het landschap verstoord is. Het team vermoedt dat het oppervlak van Europa in de afgelopen tientallen miljoenen jaren tot een gemiddelde diepte van 30 centimeter door kleine inslagen aangetast is. Deze inslagen kunnen geleid hebben tot omgewoelde grond, waarna eventuele grote, delicate, door de biologie gevormde moleculen door krachtige straling toegetakeld werden. “Als we ongerepte, chemische biosignaturen hopen te vinden, zullen we onder deze zone moeten kijken,” zegt onderzoeker Emily Costello. “Chemische biosignaturen in ondiepere gebieden zijn mogelijk blootgesteld aan destructieve straling.”
Op deze ingezoomde foto is het oppervlak van Europa afgebeeld, vastgelegd door NASA’s Galileo-missie. Bovenop de klif in het midden zie je een dunne, heldere laag. Dergelijke gebieden zijn een goed voorbeeld van hoe inslagen het oppervlak hebben aangetast. Afbeelding: NASA/JPL-Caltech
Het betekent dat er tot een diepte van 30 centimeter (de lengte van een liniaal) onder Europa’s oppervlak waarschijnlijk geen teken van leven te vinden is. Willen we op aliens stuiten, dan zullen we dieper moeten graven. Een interessante ontdekking, die wetenschappers vertelt met welke instrumenten een mogelijke toekomstige lander uitgerust moet zijn.
Uitgebreid beeld
Hoewel lang aangenomen werd dat Europa – samen met andere hemellichamen in ons zonnestelsel – door ruimtepuin is gebombardeerd, schetst deze nieuwe studie het meest uitgebreide beeld van dit proces tot nu toe. Sterker nog, het is voor het eerst dat onderzoekers de effecten die worden veroorzaakt door puin dat terug op het oppervlak van Europa regent nadat het door een inslag is opgestuwd, in kaart brengen. Bovendien blijkt uit het onderzoek dat de middelhoge tot hoge breedtegraden op Europa waarschijnlijk minder door inslagen en straling aangetast zijn. “Dit werk verbreedt ons begrip van de fundamentele processen op planetaire oppervakken in het hele zonnestelsel,” aldus onderzoeker Cynthia Phillips. “Als we de fysieke kenmerken willen begrijpen én een duidelijk beeld willen krijgen van hoe planeten in het algemeen evolueren, moeten we ook de rol van inslagen in ogenschouw nemen en begrijpen hoe dit planeten mogelijk vormt.”
Europa Clipper zal helpen bij het verder uitbreiden van dat begrip. Het ruimtevaartuig zal naar alle waarschijnlijkheid in 2024 worden gelanceerd en tientallen scheervluchten langs Europa uitvoeren om zo meer te weten te komen over de oceaan die onder de dikke ijskorst schuilgaat. De sonde wordt uitgerust met verscheidende instrumenten die de maan grondig zullen onderzoeken. Bovendien zal het vaartuig in staat zijn om het stof en de gassen die naar het oppervlak worden gestuwd, te bestuderen. Uiteindelijk hopen de onderzoekers meer te weten te komen over deze fascinerende, verre wereld die mogelijk zelfs leven zoals wij dat kennen zou kunnen herbergen. Inzicht in de bewoonbaarheid van Europa kan wetenschappers vervolgens helpen beter te begrijpen hoe het leven zich op aarde heeft ontwikkeld en meer inzicht verschaffen in waar er mogelijk elders in het heelal leven te vinden is.
