En er wordt de komende weken nog meer smelt verwacht.
1,91 miljoen vierkante kilometer. Zo weinig zee-ijs drijft er momenteel op de wateren rond Antarctica. Het is een nieuw, droevig record. Nog nooit werd er sinds de metingen in 1979 begonnen zo weinig zee-ijs rond Antarctica geobserveerd.
Nieuw dieptepunt
Antarctica zette dit nieuwe laagterecord neer op 13 februari 2023. Het is pas het tweede jaar dat de omvang van het Antarctische zee-ijs onder de 2 miljoen vierkante kilometer zakt. Het dieptepunt van vorig jaar is daarmee verbroken. Toen werd er nog 1,92 miljoen vierkante kilometer zee-ijs gemeten. Bovendien wordt er nog meer smelt verwacht: het smeltseizoen is namelijk nog niet eens ten einde.
Waarom de omvang van het Antarctische zee-ijs zo schrikbarend laag is? Het heeft onder andere te maken met een sterker dan gemiddelde westenwind, in combinatie met een krachtig lagedrukgebied voor de kust van Antarctica (de zogenoemde Amundsen Sea Low). Dit zorgt ervoor dat er meer warme lucht naar beide zijden van het Antarctisch Schiereiland wordt geblazen. En dus drijft het zee-ijs in deze warmere wateren zijn ondergang tegemoet.
Zee-ijs vrij
Het heeft geleid tot een rigoureus kleiner, met zee-ijs bedekt oppervlak. Sterker nog, het zee-ijs dat normaal gesproken op de Amundsen- en Bellingshausenzee dobbert, is zelfs nagenoeg verdwenen. Het betekent dat een groot deel van de Antarctische kust momenteel zee-ijs vrij is.
IJsplaten
Smeltend zee-ijs heeft overigens geen grote gevolgen voor de zeespiegel omdat het ijs zich al in oceaanwater bevindt. Maar het heeft wel gevolgen voor ijsplaten. Nu een groot deel van de Antarctische kust niet meer wordt beschermd door zee-ijs, worden de ijsplaten die de ijskap omringen blootgesteld aan golven en warmere omstandigheden.
Noordpool vs zuidpool
De nieuwe bevindingen zijn verontrustend. Dat namelijk het Arctische zee-ijs het moeilijk heeft, weet iedereen. Al zo’n veertig jaar zien onderzoekers de omvang op de noordpool over het algemeen genomen afnemen. Maar terwijl het zee-ijs op de noordpool wegkwijnt, zagen we op de zuidpool iets heel anders gebeuren. Daar nam in de omvang jaar na jaar toe. In 2014 brak het Antarctisch zee-ijs zelfs alle records; aan het eind van de winter was er rond het continent maar liefst 20,1 miljoen vierkante kilometerf te vinden. Dat is bijna 1,5 miljoen vierkante kilometer meer dan er gemiddeld in de periode tussen 1981 en 2010 aan het eind van de winter rond Antarctica werd aangetroffen.
Maar het tij lijkt de laatste jaren te keren. Met nu het absolute dieptepunt. Onderzoekers maken zich dan ook zorgen dat de neerwaartse trend aanhoudt. Overigens is dat nog niet met zekerheid te zeggen. Hoewel er in 2022 en 2023 nieuwe laagterecords werden gevestigd, vonden vier van de vijf hoogste minima allemaal plaats sinds 2008. Bovendien is de omvang van het Antarctische zee-ijs tussen 1979 en 2023 gedaald met 2.400 vierkante kilometer per jaar (of 0,9 procent per decennium), wat momenteel niet statistisch significant is. Het betekent dat het nog iets te vroeg is om te concluderen dat de omvang van het Antarctische zee-ijs – net als in het Arctisch gebied- gedoemd is om af te blijven nemen. Maar verontrustend is het volgens onderzoekers wel.
Opwarming
Daarnaast is de afname van het zee-ijs om nog een andere reden zorgwekkend. Het betekent namelijk dat we ondertussen in een heuse ‘klimaatfeedback’ terechtgekomen zijn, waarbij een gevolg van klimaatverandering vervolgens weer klimaatverandering versterkt. Dat komt omdat zee-ijs zonlicht reflecteert. Wanneer het verdwijnt, komen de onderliggende wateren bloot te liggen. Deze zijn veel donkerder van kleur en reflecteren geen zonlicht, maar absorberen het juist. Bovendien wordt relatief warme oceaanwater in de winter niet meer zo goed afgeschermd door de isolerende eigenschappen van dik zee-ijs. En zo kan het verdwijnen van zee-ijs de lokale opwarming versterken.
Het laatste woord over de minimale omvang van het Antarctische zee-ijs is waarschijnlijk nog niet gezegd. Zo zal er in de komende weken waarschijnlijk nog meer zee-ijs wegkwijnen. Het betekent dat de omvang naar verwachting nog verder zal dalen voordat het zijn jaarlijkse minimum bereikt. Maar dat het uiteindelijke minimum alle records zal breken, staat al vast.
