Groot gat op de zon gespot: kans op noorderlicht?

Op gloednieuwe beelden van de zon is de laatste dagen een eigenaardig zwart gat zichtbaar. Dit coronale gat is een gebied met een lage temperatuur, waaruit zonnewind stroomt.

Het coronale gat is op dit moment tientallen keren groter dan de aarde. Het lijkt net alsof er een gat in de zon zit, maar dat is gelukkig niet het geval. Dit gat is een gebied in de corona – de atmosfeer van de zon – waar de magnetische veldlijnen niet naar de zon terugbuigen. Deze lijnen verdwijnen in de interplanetaire ruimte. Het hete gas van onze moederster kan hierdoor vrij eenvoudig ontsnappen.

Wist je dat…
…de temperatuur van de corona hoger is dan die van het zichtbare oppervlak van de zon? Het oppervlak van de zon heeft een temperatuur van circa 5.500 graden Celsius, terwijl het kwik in de corona oploopt tot meer dan één miljoen graden Celsius. In 2013 losten astronomen dit mysterie op en ontdekten zij waarom het jasje van de zon warmer is dan de huid.
Deze foto is op 23 maart gemaakt. Het coronale gat is aan de onderkant te zien. We kijken hier door de ogen van AIA (Atmospheric Imaging Assembly). Dit zijn vier telescopen op het Solar Dynamics-observatorium, die de (extreme) ultraviolette straling van de zon meten. Het gat is niet te zien in zichtbaar licht.

Er is geen reden om je zorgen te maken. Coronale gaten komen vaker voor op de zon. Het huidige gat is groot, maar er zijn regelmatig nóg grotere gaten gespot. Bekijk deze foto eens uit 2016. Toen bedekte het coronale gat ongeveer de helft van de zonneschijf. Ook in 2013 zagen astronomen een fraai coronaal gat nabij de noordpool van de zon.

Grote kans op noorderlicht?
Het begint nu al te kriebelen bij liefhebbers van noorderlicht, want een groot coronaal gat kan wel eens het startpunt zijn van een spectaculaire poollichtstorm. Helaas geldt dat niet voor het huidige donkere gebied. Zoals je ziet op de foto bevindt het gat zich niet centraal op de zon. De zon strooit dus wel geladen deeltjes het zonnestelsel in, maar die zullen de aarde grotendeels missen. Om noorderlicht in Nederland te zien, moeten de omstandigheden perfect zijn, zoals vorige maand het geval was.

De zon ontwaakt
De zon volgt een elf jaar durende cyclus, die gekenmerkt wordt door een zonnemaximum en een zonneminimum. Tijdens het maximum is de zon heel actief en genereert onze moederster veel zonnevlekken en zonnevlammen. In 2020 bevestigde de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA dat een nieuwe zonnecyclus was aangebroken. En inderdaad: de activiteit op de zon nam sindsdien toe. In 2019 waren er 281 dagen geen zonnevlekken te zien op de nabije gasreus, terwijl er vorig jaar slechts één zonnevlekloze dag was. Naar verwachting vindt het zonnemaximum in 2025 plaats. De komende jaren is de kans groot dat we vaker noorderlicht zien in Nederland.

Wil je de komende dagen zien hoe het gat groeit of krimpt? Bekijk live-beelden van de zon op de website van het Solar Dynamics-observatorium.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd