De studie bevestigt wat velen al vreesden: geen enkel levend wezen is meer veilig voor de plaag van onze eigen vervuiling.
Van de ijsbeer die in de verste uithoeken van het noordpoolgebied leeft tot aan de karetschildpad in de tropen, maar liefst honderden dieren blijken giftige PFAS-stoffen, ook wel eeuwige chemicaliën genoemd, in hun bloed te hebben. Het is zorgwekkend nieuws. “Het betekent dat ’s werelds meest bedreigde soorten met nóg een gevaar te kampen hebben: besmetting met PFAS,” aldus onderzoeker Nathan Donley.
PFAS-stoffen (wat een afkorting is voor poly- en perfluoralkylstoffen) zijn door de mens gemaakte stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen. Voorbeelden van PFAS zijn PFOA, PFOS en GenX. PFAS worden in veel (huishoudelijke) producten verwerkt, omdat ze enkele handige eigenschappen hebben. Zo zijn ze onder andere water-, vet- en vuilafstotend, waardoor ze bijvoorbeeld worden verwerkt in voedselverpakkingen, smeermiddelen, blusschuim en anti-aanbaklagen van pannen, kleding, textiel en cosmetica.
Uit de analyse blijkt dat zeker 330 wilde diersoorten besmet zijn met PFAS. Het gaat onder andere om vele soorten vissen, vogels, reptielen, kikkers, paarden en katten. De onderzoekers troffen maar liefst 120 unieke PFAS-stoffen aan. Besmette dieren werden bovendien op elk continent gevonden – behalve op Antarctica. Dat betekent overigens niet dat de dieren die daar leven veilig zijn: het ontbreekt er simpelweg aan testresultaten. “Deze nieuwe analyse laat zien dat wanneer soorten worden getest op PFAS, deze chemicaliën worden gedetecteerd,” zegt onderzoeker David Andrews.
Giftig
PFAS lijken misschien handige stoffen. Maar tegelijkertijd vormen ze ook een grote bedreiging. Wetenschappers hebben veelvuldig hun bezorgdheid over de stoffen geuit. Dat komt omdat ze giftig zijn voor mens en dier. De chemicaliën worden in het bloed van vrijwel iedereen aangetroffen, inclusief pasgeboren baby’s. Zeer lage dosissen in drinkwater zijn bovendien in verband gebracht met een verminderde werking van het immuunsysteem en vaccins en een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker. Daarnaast worden de stoffen in verband gebracht met een verhoogd cholesterol, reproductieve en ontwikkelingsproblemen en andere gezondheidsaandoeningen.
Milieu
Maar de stoffen hebben niet alleen een negatieve invloed op onze gezondheid. Ze komen namelijk ook, zoals deze studie aantoont, wijdverspreid in het milieu terecht. Ze komen voornamelijk in het water terecht door de uitstoot van fabrieken die de stoffen maken of gebruiken. Ook kunnen ze in het milieu terechtkomen door het gebruik van sommige PFAS-houdende producten, zoals blusschuim, impregneermiddel voor textiel, smeermiddelen, of als PFAS-houdende producten bij het afval terecht komen.
Vervuilend
Het is erg alarmerend. Dat komt omdat de verbindingen niet van nature afbreken (vandaar de bijnaam eeuwige chemicaliën), waardoor ze zich in de voedselketen ophopen en zo zeer vervuilend zijn. “We besmetten het levensweb waarop we vertrouwen voor ons eigen bestaan,” zegt Donley. “Het is nogal ironisch dat veel soorten die bijna uitsterven, vol zitten met synthetische ‘eeuwige chemicaliën’ die zijn ontworpen om nooit af te breken.”
Topje van de ijsberg
Dat nu blijkt dat meer dan 300 diersoorten besmet zijn met PFAS, is al verontrustend. Maar volgens de onderzoekers is dit pas het topje van de ijsberg. Het werkelijke probleem is waarschijnlijk nog veel groter. Want mogelijk bestaat er nu geen enkele plek op aarde meer dat niet vervuild is met deze giftige chemicaliën. “Er zijn nog steeds talloze plekken en soorten over de hele wereld die waarschijnlijk besmet zijn, maar nog niet getest,” zegt onderzoeker Ken Cook. Onderzoekers verwachten dan ook dat bijna elke soort op aarde ondertussen al blootgesteld is. “Vervuiling met PFAS is een wereldwijd probleem,” vervolgt Cook. “Onze studie is nog maar het begin.”
Actie
Vanwege de gezondheidsrisico’s die gepaard gaan met blootstelling aan PFAS, is het belangrijk om de blootstelling waar mogelijk te minimaliseren. De onderzoekers pleiten dan ook voor actie. Om te beginnen onderstrepen ze de noodzaak om industriële lozingen van PFAS een halt toe te roepen. “Al tientallen jaren hebben vervuilers ongestraft veel PFAS-stoffen in de lucht, rivieren, beken, meren en baaien gedumpt,” zegt onderzoeker Scott Faber. “Dit is onaanvaardbaar. We moeten er alles aan doen om de kraan dicht te draaien.”
Ook kunnen we zelf iets doen. Als consument kun je namelijk op zoek gaan naar PFAS-vrije producten. Zo bieden verschillende merken tegenwoordig producten aan waar geen PFAS in is verwerkt. In plaats van een pan met een antiaanbaklaag of coating van PTFE (beter bekend als teflon) te gebruiken, kun je ook kiezen voor gietijzeren of keramisch kookgerei. Benieuwd naar welke merken geen PFAS meer in hun producten verwerken? Bekijk de lijst hier.
Al met al tonen de onderzoekers aan dat de besmetting van wilde dieren met PFAS een wereldwijde bedreiging vormt – maar wel eentje die verre van onvermijdelijk is. “Onze wereld vervuilen met PFAS is een keuze,” zegt Donley. “En omdat het een keuze is, hebben wij ook de macht om het te stoppen. Dit is het moment om te beslissen of we willen dat onze kinderen en kleinkinderen opgroeien in een wereld vol leven of in een wereld vol vervuiling.”
