Het is een planetoïde. Maar het object gedraagt zich als een komeet.
Tot die conclusie komen onderzoekers nadat ze het object bestudeerden met behulp van het Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System (kortweg ATLAS). Het systeem is eigenlijk ontworpen om te zoeken naar ruimtestenen die een gevaar voor de aarde kunnen vormen. Maar doordat ATLAS zeer regelmatig de hemel afspeurt, komt het nog al eens voor dat er objecten worden ontdekt die niet direct gevaarlijk, maar wel zeer interessant zijn.
Planetoïde
En zo spotte ATLAS in juni 2019 bijvoorbeeld een planetoïde die zich ophield in de buurt van Jupiter. In eerste instantie leek deze niet zo bijzonder te zijn. Tot vervolgwaarnemingen uitwezen dat deze planetoïde zich gedroeg als een komeet en gas en stof uitstootte.
De opmerkelijke planetoïde wordt officieel aangeduid als 2019 LD2 en werd in juni 2019 ontdekt. Door ATLAS gemaakte beelden suggereerden al snel dat de planetoïde komeet-achtige activiteit vertoonde. Vervolgwaarnemingen met telescopen van het Las Cumbres Observatory bevestigden dat. En toen ATLAS in juli 2019 nog eens een blik op 2019 LD2 wierp, zag deze er echt uit als een komeet. De planetoïde had zelfs een staartje, bestaande uit gas en stof. In de maanden erna was 2019 LD2 niet te zien; de planetoïde bewoog – vanaf de aarde gezien – achter de zon langs. Maar toen ATLAS de planetoïde in april 2020 weer kon zien, bleek deze er nog steeds uit te zien als een komeet. Het wijst er sterk op dat deze zich dus al meer dan een jaar als een komeet gedraagt.
Trojaan van Jupiter
Nu vraag je je misschien af: is het dan niet gewoon een komeet? De astronomen kunnen dat inmiddels echter uitsluiten. Doordat het object al zo vaak gespot is, zijn ze erin geslaagd om de baan ervan te reconstrueren. En die reconstructie wijst uit dat 2019 LD2 een Trojaan van Jupiter is. Trojanen zijn planetoïden die zich in de baan van Jupiter ophouden en op 60 graden boogafstand voor de planeet uit of achter de planeet aan bewegen. De ontdekking dat 2019 LD2 een Trojaan is, maakt de komeet-achtige activiteit die de planetoïde vertoont, nog bijzonderder. Want hoewel er al wel eerder planetoïden zijn ontdekt die zich plots als kometen gingen gedragen, hebben onderzoekers dat een Trojaan van Jupiter nog nooit zien doen.
IJs
De ontdekking roept dan ook nogal wat vragen op. Aangenomen wordt dat Jupiter de meeste van zijn Trojanen miljarden jaren geleden met zijn enorme zwaartekracht heeft ingevangen. Dat betekent dat je mag verwachten dat al het ijs dat deze objecten in beginsel op of net onder het oppervlak bezaten, allang verdampt is. En daarmee is activiteit op de Trojanen van Jupiter uitgesloten. Want de komeetachtige activiteit die we nu bijvoorbeeld op 2019 LD2 zien, vereist dat er op of net onder het oppervlak van het object ijs te vinden is. Sublimatie (verdamping) van dat ijs zorgt er namelijk voor dat het object gas uitstoot. En dat gas voert stofdeeltjes mee, waardoor een komeetachtige nevel of staart kan ontstaan die zowel uit gas als uit stof is opgebouwd. Maar hoewel je van Trojanen dus geen komeetachtige activiteit zou verwachten, is er nu 2019 LD2: een Trojaan die plots wel actief is geworden.
Waarom 2019 LD2 zich opeens als een komeet ging gedragen, is niet helemaal duidelijk. Mogelijk heeft Jupiter het object pas relatief recent vanuit een wat verder gelegen baan ingevangen. Een andere mogelijkheid is dat het object zich al langer in de baan van Jupiter ophoudt, maar op de Trojaan recent een soort aardverschuiving of flinke inslag heeft plaatsgevonden, waardoor ijs dat diep onder het oppervlak schuilging, bloot is komen te liggen. Vervolgonderzoek zal uit moeten wijzen hoe het precies zit. En dat kan er zomaar toe leiden dat onze kijk op de Trojanen van Jupiter gaat veranderen. “We hebben decennialang gedacht dat Trojanen grote hoeveelheden ijs onder hun oppervlak herbergen, maar hadden daar nooit bewijs voor,” vertelt onderzoeker Alan Fitzsimmons. “ATLAS heeft nu laten zien dat die voorspellingen omtrent het ijzige karakter van deze objecten toch kunnen kloppen.”
