Het is zorgwekkend, want onjuist gedragen mondkapjes bieden mogelijk nauwelijks of zelfs helemaal geen bescherming.
Dat schrijven onderzoekers in het blad JAMA Network Open. Ze baseren zich op een onderzoek naar het gebruik van mondkapjes in Singapore. Slechts 1 op de 8 proefpersonen – oftewel iets meer dan 12 procent – bleek het mondkapje op de juiste manier te gebruiken.
Singapore
In 2014 deelde de overheid N95-mondkapjes uit aan de inwoners van Singapore. Het idee was dat zij de mondkapjes konden gebruiken als het – door al het fijnstof in de lucht – eens wat heiig was. De mondkapjes werden samen met instructies omtrent het gebruik ervan, verspreid. Die instructies bestonden uit afbeeldingen waarop te zien was hoe men het mondkapje op diende te zetten en gebruiken.
Lastiger dan je denkt
Maar konden mensen – ongeacht of ze die instructies nu bestudeerden of niet – eigenlijk wel met mondkapjes omgaan? Om dat te onderzoeken, zette een internationaal team van wetenschappers een onderzoek op. Ze verzamelden proefpersonen, woonachtig in Singapore, en boden ze een mondkapje aan dat identiek was aan het mondkapje dat de overheid eerder had uitgedeeld. Ook ontvingen de proefpersonen een vergelijkbare gebruiksaanwijzing. Vervolgens moesten ze de mondkapjes opzetten, waarna een onderzoeker keek of deze goed zat. En zo’n mondkapje opzetten, bleek lastiger te zijn dan je misschien zou denken. Veelgemaakte fouten waren misplaatste oor-elastieken, waardoor het masker niet goed aansloot op de huid. En ook werd de neusbeugel vaak niet strak genoeg op de neus gezet.
De resultaten
Al met al bleek slechts 12,6 procent van de proefpersonen het mondkapje correct te gebruiken. Mensen die vooraf de instructies bekeken, presteerden niet veel beter dan mensen die de instructies links lieten liggen. Ook mensen die zelf een mondkapje bezaten en het veelvuldig gebruikten, presteerden vaak niet beter dan mensen die er voor het eerst eentje in gebruik namen. Verder blijkt uit het onderzoek dat jongeren over het algemeen wel iets beter overweg konden met een mondkapje dan ouderen; de ouderen maakten doorgaans meer fouten.
Mondkapje in het OV
Hoewel het onderzoek – dat deze week is gepubliceerd – een paar jaar geleden al werd uitgevoerd, zijn de bevindingen die eruit rollen, actueler dan ooit. Sinds het nieuwe coronavirus eind vorig jaar in China uitbrak en zich vervolgens snel over de wereld verspreidde, wordt er fel over het gebruik van mondkapjes gediscussieerd. Sommigen zien het gebruik van mondkapjes op straat en in openbare gelegenheden als een belangrijke wijze waarop verspreiding van het virus voorkomen of in ieder geval beperkt kan worden. Anderen vrezen dat het gebruik van mondkapjes een gevoel van schijnveiligheid creëert. En ons eigen RIVM stelt al maanden weinig te zien in het gebruik van niet-medische mondkapjes in privétijd. Het wetenschappelijke bewijs voor de effectiviteit van mondkapjes op straat of in de supermarkt, is dan ook beperkt. Toch is besloten om het gebruik van mondkapjes in het OV vanaf 1 juni verplicht te stellen.
Correct gebruik
Vaststaat dat het daarbij zaak is dat mensen de mondkapjes wel correct gebruiken. Dat kan – afgaand op het onderzoek dat in Singapore is uitgevoerd – dus wel eens lastiger zijn dan we denken. En dan ligt een gevoel van schijnveiligheid inderdaad op de loer, zo stellen de onderzoekers.
Het onderzoek dat in Singapore is uitgevoerd, draait om N95-mondkapjes. Dat zijn mondkapjes die minimaal 95 procent van de deeltjes in de lucht filteren. Mits correct gebruikt. Want de effectiviteit ervan valt of staat met de correcte toepassing ervan. Hetzelfde geldt voor de (zelfgeknutselde) mondkapjes die wij straks in het OV moeten dragen, zo blijkt uit een ander onderzoek dat enkele weken geleden verscheen. In dat onderzoek werd gekeken van welke stoffen je het beste een mondkapje kunt knutselen. Uit het onderzoek bleek dat een uit meerdere stoflagen opgebouwd mondkapje het meest effectief is. Het is daarbij met name aan te raden om met een combinatie van stoffen te werken, waarbij men naast katoen bijvoorbeeld ook zijde of chiffon of flanel gebruikt. Met zo’n uit meerdere lagen en verschillende stoffen opgebouwd mondkapje zou men in theorie 80% van de deeltjes kleiner dan 300 nanometer en 90% van de deeltjes groter dan 300 nanometer kunnen filteren. Mits je het mondkapje goed draagt. Want als deze niet goed aansluit op de huid, kan de effectiviteit ervan gemakkelijk met meer dan 60% afnemen, aldus de onderzoekers.
Het feit dat de inwoners van Singapore ook niet beter met de mondkapjes uit de voeten konden wanneer ze de bijgesloten instructies bekeken, wijst er vooral op dat er meer nodig is om mensen over te laten gaan tot het correct dragen van mondkapjes. “Beleidsmaatregelen die het grote publiek aanmoedigen tot het dragen van mondkapjes, moeten gepaard gaan met effectieve trainingsmaterialen die verder gaan dan wat papieren instructies,” zo stellen de onderzoekers. Daarnaast is het zaak dat mensen zich ervan bewust zijn dat mondkapjes andere maatregelen gericht op het beperken van de verspreiding van het coronavirus niet vervangt. “Andere maatregelen – zoals social distancing, handen wassen en jezelf isoleren als je ziek bent – zijn van cruciaal belang.”
