En toch kijken we te weinig naar deze periodiek opgedroogde rivieren om, aldus onderzoekers.
Niet alle rivieren op aarde bevatten het hele jaar door water. Sommige vallen periodiek droog. Hoeveel dat er precies zijn en waar die zich bevinden, was lang niet bekend, simpelweg omdat niemand echt bij dergelijke rivieren stilstond. Maar in een nieuwe studie hebben onderzoekers zich op deze ondergeschoven kindjes gestort en ze gedetailleerd in kaart gebracht.
Studie
Om te achterhalen of een bepaalde rivier periodiek droogvalt, bogen de onderzoekers zich over enkele belangrijke milieukenmerken. Denk hierbij aan de hydrologie, het klimaat, de geologie en de omliggende landbedekking. Het team bestudeerde uiteindelijk 5.615 verschillende locaties over de hele wereld, wat neerkomt op grofweg 64 miljoen kilometer aan water.
Meer dan de helft
Uit dit veelomvattende onderzoek rolt een interessante conclusie. Want de onderzoekers ontdekten dat tussen de 51 en 60 procent van de bestudeerde rivieren en beken periodiek opdroogt. Dat is meer dan de helft. Dit betekent dat de meeste rivieren op aarde gemiddeld elk jaar wel een keertje droogstaan. Zoals verwacht komen de meeste in droge gebieden voor, waar veel meer verdamping dan regenval plaatsvindt. Daarnaast kennen ook kleine sloten en beken over het algemeen een meer variabele stroming en hebben dus meer kans om op te drogen. Maar we zien ze tevens in tropische klimaten en zelfs in het noordpoolgebied, waar rivieren delen van het jaar dichtvriezen.
Volgens de onderzoekers is het heel belangrijk om een goed beeld te krijgen van deze periodiek opdrogende rivieren. “Dergelijke wateren zijn zeer waardevolle ecosystemen,” legt onderzoeker Mathis Messager uit. “Ze vormen de thuisbasis van veel verschillende soorten die zich hebben aangepast aan de golvende cycli. Bovendien voorzien ze mensen van water en voedsel en spelen een belangrijke rol bij het beheersen van de waterkwaliteit. Maar steeds vaker worden ze slecht beheerd of zelfs helemaal uitgesloten van natuurbeschermingswetten, simpelweg omdat ze over het hoofd worden gezien.”
Klimaat en landgebruik
Het is volgens de onderzoekers een slechte zaak. Zeker ook omdat er in de toekomst alleen maar meer periodiek opdrogende rivieren dreigen te ontstaan. “Gezien de voortdurende veranderingen in het klimaat en het landgebruik, wordt verwacht dat een steeds groter deel van het wereldwijde riviernetwerk in de komende decennia seizoengebonden opdroogt,” vertelt onderzoeker Bernhard Lehner. “In feite zijn veel voorheen meerjarige rivieren en beken – waaronder delen van iconische rivieren zoals de Nijl, de Indus en de Colorado-rivier – in de afgelopen vijftig jaar intermitterend geworden. Dit heeft mede te maken met klimaatverandering en landbouwpraktijken.”
Aandacht
In het afgelopen decennium zijn er verschillende pogingen ondernomen om deze ondergeschoven kindjes onder de aandacht te brengen. De meeste belangstelling ging namelijk nog altijd uit naar het functioneren en behoud van rivieren die het hele jaar door gevuld zijn. En dat terwijl meer dan de helft van de wereldbevolking het dichtstbij een periodiek opdrogende rivier woont. “Het gevolg is dat op wetenschap gebaseerde methoden voor het beheer ervan – bijvoorbeeld door deze unieke ecosystemen beter te bewaken – nog steeds beperkt of afwezig zijn,” zegt Messager. “En deze onoplettendheid leidt in veel gevallen tot het overmatig oppompen van water, vervuiling en overbevissing.”
De kaart die het resultaat is van deze studie biedt niet alleen meer inzicht in ’s werelds seizoensgebonden droge waterwegen. Het laat tevens zien waar we in de toekomst veranderingen in rivierstromen kunnen gaan zien. Bovendien is het een handig hulpmiddel voor het bepalen en monitoren van de rol van deze rivieren en beken in de mondiale watercycli. “Ons onderzoek dringt aan op de erkenning van hun belangrijke ecologische waarde,” benadrukt onderzoeker Thibault Datry. “We hopen dat onze studie zal leiden tot meer inspanningen om deze ecosystemen adequaat te beheren en pogingen om ze uit te sluiten van beschermende wetgeving, een halt toe te roepen.”
