Doordat ijsbogen steeds korter standhouden, dreigt het zee-ijs naar warmere wateren zijn ondergang tegemoet te drijven.
Dicht tegen de bovenranden van de Canadese Arctische Eilanden en Groenland vinden we het oudste en dikste zee-ijs ter wereld. Wetenschappers noemen dit gebied ook wel ‘Het Laatste IJsgebied’ (ofwel The Last Ice Area). Dat komt omdat hier heel dik zee-ijs te vinden is dat tot dusver zelfs de warmste zomers heeft overleefd. Wetenschappers dachten dat dit sterke ijs zou kunnen blijven bestaan, zelfs als de rest van de Noordelijke IJszee ijsvrij is geworden. Maar dat is mogelijk toch een brug te ver.
Het Laatste IJsgebied strekt zich uit over honderdduizenden vierkante kilometers van de Westelijke Canadese Arctische Eilanden tot de noordkust van Groenland. In dit deel van het Noordpoolgebied is het zee-ijs meer dan vijf jaar oud en kan het meer dan vier meter dik zijn. En dat is behoorlijk wat; het meeste ijs op de Noordpool is namelijk slechts één tot vier jaar oud. Een aantal Arctische dieren – zoals zeehonden en ijsberen – is afhankelijk van het zee-ijs voor de jacht en om hun jongen op groot te brengen. Het ‘allerlaatste ijs’ is dan ook voor deze dieren een toevluchtsoord; het is de laatste plek waar ze zich in de opwarmende wereld kunnen terugtrekken.
“Dit oude ijs is waar we ons zorgen over maken,” vertelt onderzoeker Kent Moore. “De hoop was dat dit gebied tot zeker halverwege deze eeuw of zelfs langer zou kunnen blijven bestaan. En dan, hopelijk, kunnen we onze planeet afkoelen. Het ijs zou dan weer gaan groeien, waardoor dit gebied als een soort zaadje fungeert.”
Zorgen
Maar een nieuwe studie suggereert nu dat het Laatste IJsgebied meer gevaar loopt dan gedacht. Dat het ijs aan smelt onderhevig is, was overigens al wel bekend. Het zou zelfs twee keer zo snel als de rest van het Arctische ijs wegsmelten. Maar nu blijkt er nog een tweede dreigende factor te zijn. Niet alleen loopt het meerjarige ijs het risico om te smelten, het kan tevens zuidwaarts naar warmere streken drijven. Dit zou op zijn beurt een ‘ijstekort’ creëren en het verdwijnen van het Laatste IJsgebied versnellen.
Waarschuwingssignalen
Moore had in eerder onderzoek al waarschuwingssignalen waargenomen die erop wezen dat het zee-ijs steeds meer in beweging is. En in zijn meest recente analyse stelt hij dat het probleem mogelijk nog groter wordt. De ‘ijsbogen’ langs de Staat Nares – een veertig kilometer breed en 600 kilometer lange zeeweg die tussen Groenland en Ellesmere-eiland loopt – die tot nu toe altijd ‘het allerlaatste zee-ijs’ op zijn plek hielden, blijken namelijk steeds onstabieler te worden.
Met behulp van satellietgegevens bestudeerde Moore de ijsbogen in de straat Nares. Deze ijsbogen die zich gewoonlijk aan de noordelijke en zuidelijke uiteinden van de Straat Nares vormen, spelen een belangrijke rol doordat ze het zee-ijs als het ware tegenhouden. Maar nu blijkt dat deze ijsbogen in de afgelopen twintig jaar steeds korter standhouden, terwijl de massa ijs die door de Straat Nares wordt geduwd, toeneemt.
Dunner ijs
“Elk jaar houden de bogen een week korter stand,” vertelt Moore. “Vroeger hielden ze ongeveer 200 dagen aan en nu nog maar ongeveer 150 dagen. Dat is een aanzienlijke afname.” Hoe het komt? “We denken dat het te maken heeft met het feit dat het ijs gewoon dunner is,” verklaart Moore. “En dunner ijs is minder stabiel.”
Moore is hoopvol dat zijn analyse over de ijsbogen meer aandacht zal vestigen op de benarde situatie van ‘het allerlaatste ijs’ op de Noordpool. Toch zou volgens hem actieplannen gericht op het behoud van de ijsbogen niet voldoende zijn om het veelomvattende probleem op te lossen. “Er is een globale oplossing nodig,” zo stelt hij. “De schaal is zo groot en de regio zo afgelegen. Het enige dat we kunnen doen, is de planeet afkoelen. Dan zullen de bogen zich hopelijk vanzelf weer vormen.”
