Nog nooit sinds de metingen in 1955 begonnen, viel de temperatuur van het bovenste deel van ‘s werelds oceanen zo hoog uit.
Dat schrijven onderzoekers in het blad Advances in Atmospheric Sciences. Het is een zorgwekkende ontwikkeling. Want de veranderingen die in de grote wateren op aarde optreden, lijken misschien onderdeel van een ver-van-mijn-bed-show, maar niets is minder waar. Wat in de oceanen gebeurt, heeft namelijk op verschillende manieren ook een grote impact op het land en de leefomgeving van mensen, zo benadrukken de onderzoekers.
Warmte
De wetenschappers berekenden de temperatuur van het bovenste deel van de oceaan (tot zo’n 2000 meter diepte) met behulp van data uit de zogenoemde World Ocean Database. De data wijzen uit dat het bovenste deel van de oceanen in 2020 zo’n 20 Zettajoules meer absorbeerden dan in 2019. Heel concreet gaat het om zoveel warmte dat je er 1,3 miljard theeketels – elk gevuld met 1,5 liter water – mee aan de kook zou kunnen brengen. “Waarom kookt de oceaan niet? Omdat de oceaan heel groot is,” zo legt onderzoeker Lijing Cheng uit.
Dat de temperatuur van het bovenste deel van de oceanen in 2020 recordbrekend hoog was, komt voor Cheng en collega’s niet echt als een verrassing. “De drijvende kracht achter de opwarming van de oceanen is een toename van broeikasgassen in de atmosfeer,” zo legt Cheng desgevraagd uit. En hoewel onze uitstoot in het afgelopen coronajaar wat dipte, neemt de concentratie broeikasgassen in de atmosfeer gewoon nog toe. Het leidt tot extra warmte, die voor een groot deel door de oceanen wordt geabsorbeerd.
Zoutgehalte
Cheng en collega’s bogen zich voor hun nieuwe studie niet alleen over de temperatuur van de oceanen. Ze keken ook naar het zoutgehalte van de grote wateren. Dat zoutgehalte reflecteert weer veranderingen in de watercyclus. Deze cyclus haalt water uit de oceanen door verdamping en voegt water toe doordat het verdampte water in neerslag weer in de oceanen valt. Waar water uit de oceanen verdampt, neemt het zoutgehalte in het achterblijvende water toe. Waar water aan de oceanen wordt toegevoegd door neerslag, neemt het zoutgehalte af. “Door de wereldwijde opwarming wordt de watercyclus als het ware versterkt,” legt Cheng uit. In gebieden waar altijd al veel water verdampte, neemt de verdamping van water toe, omdat het oceaanwater warmer is. Hierdoor wordt het water ook zouter. Ondertussen is het in gebieden waar van oorsprong al veel regen valt en het water dus een lager zoutgehalte heeft, zo dat de hoeveelheid neerslag toeneemt. “Het zoetere water wordt zoeter, het zoutere water wordt zouter,” aldus Cheng. Daarnaast constateren de onderzoekers dat de verschillen tussen de waterlagen groter worden, omdat hoger gelegen waterlagen aanzienlijk sneller opwarmen dan dieper gelegen water.
Gevolgen
Deze in de oceanen optredende veranderingen hebben vanzelfsprekend gevolgen voor de organismen die in deze wateren leven. Zo kan de hoeveelheid zuurstof in het water afnemen. “Hoe warmer het water is, hoe minder gas er in kan worden opgelost,” legt Cheng uit. “Daarnaast veroorzaken de hogere watertemperaturen verbleking en sterfte van koraal. En we zagen eerder al dat mariene hittegolven in het noordoosten van de Stille Oceaan grote invloed hadden op de gehele voedselketen. Zo zou het aantal volwassen kabeljauwen in de Golf van Alaska door toedoen van dergelijke extremen tussen 2014 en 2017 gehalveerd zijn.” Maar de veranderingen gaan ook het leven op het land niet in de koude kleren zitten, zo benadrukken de onderzoekers. “Tropische cyclonen en orkanen onttrekken wanneer ze ontstaan warmte aan de oceaan. En een warmere oceaan maakt deze stormen krachtiger en extremer,” aldus Cheng. “De stijging van de temperatuur van de oceanen leidt er bovendien toe dat het water uitzet en draagt zo bij aan de zeespiegelstijging; ongeveer eenderde van de totale zeespiegelstijging in de twintigste eeuw is te herleiden naar de opwarming van de oceanen.”
Probleem
Dat de oceanen warmte absorberen is zo op het eerste gezicht goed nieuws. “Het beperkt de warmte in de atmosfeer.” Maar de opwarming van de oceaan heeft dus duidelijk ook een keerzijde en is eigenlijk een probleem op zichzelf. “De opwarming van de oceanen heeft een breed scala aan ernstige gevolgen voor mariene ecosystemen en ons mensen,” zo concludeert Cheng. “Daarom moeten we de veranderingen die in de oceaan optreden ook goed in de gaten houden.”
Natuurlijk zijn ook de oceanen erbij gebaat als we onze uitstoot terugdringen en de opwarming van de aarde beperken. Maar we moeten niet verwachten dat we de veranderingen die in de oceaan optreden van de ene op de andere dag een halt toe kunnen roepen. “Omdat de oceaan met enige vertraging op de opwarming reageert, zullen de veranderingen nog zeker enkele decennia doorgaan, daarom moeten samenlevingen zich ook gaan aanpassen aan de nu al onvermijdelijke gevolgen hiervan.”
