In het klimaatakkoord van Parijs is afgesproken dat de aarde niet meer dan 1,5 graad mag opwarmen, maar het wordt ons nu al te heet onder de voeten. Tijd dus voor een andere aanpak.
Maar liefst 62 wetenschappers onderzochten een aantal fysische kantelpunten en sociale of maatschappelijke veranderingen die invloed kunnen hebben op klimaatverandering en overheidsbeleid. Ze peilden met name in hoeverre maatschappelijke veranderingen al gaande zijn en het effect daarvan op het klimaatbeleid. Die veranderingen zijn onder meer klimaatprotesten, de coronapandemie en de Oekraïne-crisis. Daarnaast analyseerden ze een aantal fysieke processen in de natuur die vaak aangeduid worden als kantelpunten. Hun conclusie: Economische wederopbouwprogramma’s hebben de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen alleen maar groter gemaakt. We kunnen de klimaatdoelen van Parijs alleen halen met behulp van sociale en maatschappelijke verandering. Wat tot nu toe is bereikt, is onvoldoende. Er is een nieuwe invalshoek nodig om klimaatadaptatie en -mitigatie te bewerkstelligen.
Publieke belangstelling
“We richten ons op een aantal fysische oorzaken en symptomen van klimaatverandering die veel publieke belangstelling krijgen. Drie van deze processen – het smelten van de poolkappen, de afname van het Arctische Zee-ijs en regionale klimaatverandering – hebben nauwelijks invloed op de gemiddelde temperatuur op aarde. Deze processen hoeven dus niet meegenomen te worden in de temperatuurdoelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs. Drie andere processen – het ontdooien van permafrost, de instabiliteit van Atlantische golfstromen en het afsterven van de oerbossen in het Amazonegebied – hebben een matige invloed op de oppervlaktetemperatuur op aarde”, zegt professor Jochem Marotzke, directeur van het Max-Planck-Institut für Meteorologie in gesprek met Scientias.nl.
Ontdooiende permafrost
“Door deze drie factoren worden de kansen om de temperatuurdoelstellingen van het akkoord van Parijs te halen wel degelijk kleiner. Maar al deze zes fysieke processen hebben grote nadelige gevolgen voor mens en dier. Lokaal kan de hoeveelheid neerslag sterk veranderen, ecosystemen komen onder grote druk te staan en de kans op sociale onrust neemt toe. We geven aan dat vooral het ontdooien van permafrostgebieden een zware wissel trekt op de natuur. Dit is een van de belangrijkste redenen voor de opwarming van de aarde en het mogelijk falen van de klimaatdoelstellingen van Parijs”, legt de klimaatwetenschapper uit.
Het interdisciplinaire team van onderzoekers ging daarnaast in op tien belangrijke vormen van sociale verandering. “Klimaatprotesten zijn onderdeel van de sociale drijfveren voor decarbonisatie die wij hebben aangewezen in The Outlook. Het is echter niet zo dat al deze drijfveren leiden tot verregaande decarbonisatie in 2050.” The Outlook is opgesteld door een groep van 62 wetenschappers die samenwerken in het Cluster of Excellence Climate, Climatic Change, and Society (CLICCS) van de Universität Hamburg en haar partnerinstellingen, waaronder het Max-Planck-Institut, legt de professor uit.
Niet snel genoeg
“We zien dat acht van de tien sociale veranderingen die bij ons de revue passeren, heel duidelijk roepen om decarbonisatie. Maar het reduceren van CO2-uitstoot gaat niet snel genoeg om de Parijs-doelstelling van 1,5 graad Celsius te halen. Landen moeten zich voorbereiden op de risico’s van het veranderende klimaat en de omgeving hierop aanpassen, klimaatadaptatie dus. Ook moeten overheden doorgaan met het beperken van klimaatverandering door het reduceren van de broeikasgasuitstoot of door het verwijderen van CO2 uit de atmosfeer, oftewel klimaatmitigatie. We behandelen de verschillen en overeenkomsten tussen klimaatmitigatie en klimaatadaptatie en introduceren sleutelconcepten en belangrijke principes voor duurzame aanpassingen. Dit raamwerk zal verder worden ontwikkeld in de komende edities van de Hamburg Climate Futures Outlook”, aldus Marotzke.
De onderzoekers keken ook naar de gevolgen van de Russische oorlog in Oekraïne. “Het is nog te vroeg om iets te kunnen zeggen over de klimaatgevolgen van de Russische inval in Oekraïne op de lange termijn. Zullen de sancties uiteindelijk leiden tot een verminderde afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en een snellere energietransitie? Het is afwachten wat de toekomst brengt.”
Sociale verandering
Wat wel duidelijk is, is dat er sociale verandering nodig is om in de buurt te komen van de klimaatdoelen van Parijs. “Ons primaire doel is om collega-wetenschappers, beleidsmakers en het bredere publiek te informeren. We geven daarbij onze beste inschatting over de mogelijke klimaatscenario’s en hoe waarschijnlijk die zijn. Het is onze hoop dat deze analyses van nut zijn bij het vormgeven van toekomstig klimaatbeleid”, klinkt het tot besluit.
