Hoe staat het met de ronddobberende ijsberg A68 nabij Zuid-Georgië?

De ijsberg houdt wetenschappers al een lange tijd in de greep. Maar hoe heeft de ondertussen befaamde ijsberg het nieuwe jaar ingeluid?

Afgelopen jaar vierde de toen nog monsterachtige ijsberg A68 zijn derde verjaardag. En sindsdien horen we regelmatig wat over de ijsberg. Zo bleek deze op ramkoers te liggen met het sub-Antarctische eiland Zuid-Georgië, waardoor onderzoekers zich steeds meer zorgen begonnen te maken. Ondertussen zijn de feestdagen achter de rug en is het nieuwe jaar begonnen. En dus rijst de vraag: hoe ziet de situatie er nu uit? Tijd voor een update.

In 2020
A68 brak op 12 juli 2017 van de Larsen C-ijsplaat af en koos het ruime sop. De ijsberg was toen zo’n 5800 vierkante kilometer groot en woog meer dan een biljoen ton. De ijsberg was qua omvang vergelijkbaar met de provincie Gelderland en ging de boeken in als de grootste ijsberg die we ooit hebben gezien. Kort nadat A68 had gebroken met Larsen C, zaten onderzoekers op het puntje van hun stoel. Hoe zou het de ijsberg vergaan? Zou deze zich uit de voeten maken? Zou de ijsberg snel in kleinere stukjes uiteenvallen? A68 bleek echter weinig ambitieuze plannen te hebben. Gehinderd door zee-ijs bleef de ijsberg eerst bijna twee jaar – vrijwel intact – bij Larsen C rondhangen. Begin 2019 ging A68 dan toch op reis en werd meegevoerd door de oceaanstroom die bekend staat als de Weddell Gyre.

Zuid-Georgië
Ondertussen heeft de gigantische ijsberg al duizenden kilometers afgelegd. De ijsberg dobberde jarenlang richting het noorden en stevende af op het sub-Antarctische eiland Zuid-Georgië, waar de klomp ijs toch wel schrikbarend dicht bij in de buurt dreigde te komen. Eind december begonnen onderzoekers zich dan ook steeds meer zorgen te maken. Want als A68 op zijn huidige koers zou blijven, zou de ijsberg weleens vast kunnen lopen in de ondiepe wateren voor de kust van Zuid-Georgië. Op die manier zou A68 grote schade aan kunnen richten en de daar levende pinguïns en zeehonden in het vaarwater komen te zitten. Bovendien wezen recente satellietbeelden uit dat de ijsberg op het punt stond om uit elkaar vallen.

Huidige status
Inmiddels weten we dat A68 inderdaad niet meer intact is. Satellietbeelden hebben onthuld dat de ijsberg grote stukken ijs is verloren. En daarmee heeft de ijsberg zijn titel als ’s werelds grootste ijsberg officieel verloren. “Er brak een kleinere ijsberg af – A68D – die ongeveer 144 vierkante kilometer groot is,” vertelt oceanograaf Povl Abrahamsen in een interview met Scientias.nl. “Maar de belangrijkste ijsberg dreef verder naar het zuidoosten, naar dieper water. Op 22 december brak vervolgens de puntige ‘vinger’ van de ijsberg af en kreeg de naam A68E. Een kleinere ijsberg, A-68F, brak tegelijkertijd af en viel vervolgens snel uiteen in kleinere stukken.”

De grootste ijsberg A68A, die nog steeds ongeveer 2600 km2 groot is (vergelijkbaar met de grootte van Luxemburg), dreef vervolgens met de stroming mee naar het zuidoosten. “De laatste dagen is hij echter gedraaid en beweegt nu weer naar het noorden, waardoor hij nu verder weg is van Zuid-Georgië dan in half december,” vertelt Abrahamsen. “We weten echter niet precies waar hij nu op afstevent. We verwachten dat de ijsberg de stroming rond Zuid-Georgië zal blijven volgen. De vraag is echter of de ijsberg vast gaat lopen, of dat hij het eiland zal passeren en verder naar het oosten zal drijven.”

Latest update on the A68 fly-by of South Georgia from @laura_gerrish. Zoom in to latest @CopernicusEU Sentinel-1 image for detail of the remaining fragments. https://t.co/bj3Rn2fwAy pic.twitter.com/c5qLuyPY1s

— polarview (@polarview) December 29, 2020

Volgens de onderzoeker is de kans groot dat de ijsberg steeds verder van Zuid-Georgië af beweegt. “Er is echter ook een risico dat hij aan de noordkant van het eiland vastloopt,” benadrukt Abrahamsen. “Dit is eerder met grote ijsbergen gebeurd.” Mocht dit inderdaad in het vat zitten, dan kan dat behoorlijk wat consequenties hebben. “Als de ijsberg vastloopt op het continentaal plat, kan hij daar maanden of zelf jaren blijven hangen,” legt Abrahamsen uit. “Hoewel de ijsberg nu kleiner is dan dat hij was, kan hij nog steeds het pad van pinguïns en zeehonden blokkeren die voedsel voor hun jongen gaan vangen. En als de ijsberg langzaam wegsmelt, zal er zoet water in de omringende oceaan sijpelen en het zeewater tevens koelen. In poolgebieden zijn veel diersoorten sterk aan hun omgeving aangepast. Daarom kunnen deze veranderingen invloed hebben op het fytoplankton, dat onderaan de voedselketen staat. Dit kan op zijn beurt gevolgen hebben voor krill – dat fytoplankton eet – en weer wordt opgegeten door zeehonden, pinguïns en walvissen.”

Expeditie
Onderzoekers willen graag gaan begrijpen wat de gevolgen hiervan zijn. De wateren rond Zuid-Georgië worden namelijk gezien als één van de biologisch meest rijke plekken op aarde. Het gebied herbergt meer mariene soorten dan de Galapagos en is één van de grootste beschermde mariene gebieden ter wereld. En dus willen de onderzoekers gaan begrijpen wat de invloed van A68 op één van ’s werelds belangrijkste ecosystemen is. Om dat te onderzoeken, zullen wetenschappers binnenkort naar Zuid-Georgië afreizen om hier A68 met eigen ogen te bestuderen. Eind januari zullen verschillende wetenschappers, waaronder Abrahamsen die de expeditie zal gaan leiden, aan boord van een schip van het National Oceanography Centre (NOC) koers zetten naar het sub-Antarctische eiland Zuid-Georgië.

Wat gaan ze bestuderen?
Tijdens de expeditie zullen er onder andere 1,5 meter lange onderwaterrobots ingezet gaan worden. “Deze meten de temperatuur, het zoutgehalte en het het chlorofyl (wat de concentratie van fytoplankton weergeeft) aan weerszijden van de ijsberg,” legt Abrahamsen desgevraagd uit. “Na een paar duiken komen ze aan het oppervlak, waar ze de gegevens via een satellietverbinding naar een server in Southampton sturen. Ook kunnen we dan opnieuw doorgeven waar ze heen moeten.” En op die manier hopen de onderzoekers veel over A68 en zijn impact op het gebied te leren. “We hopen het effect van de ijsberg te zien,” stelt Abrahamsen. “Hoe ver van de ijsberg zien we smeltwater? Hoe verandert het de concentratie plankton? En is er een verschil tussen de bovenwindse en benedenwindse zijden van de ijsberg? We zullen heel zorgvuldig naar satellietbeelden kijken en proberen om de onderwaterrobots zo dicht mogelijk bij de ijsberg in de buurt te brengen zodat we goede metingen kunnen uitvoeren. Tegelijkertijd willen we dat de robots de ijsberg niet te dicht naderen om hun veiligheid te kunnen garanderen. We willen natuurlijk niet dat ze vast komen te zitten onder het ijs!”

De onderzoekers verwachten dat deze metingen veel over de impact van ijsbergen zullen ophelderen. “Er zijn niet veel waarnemingen van grote ijsbergen zoals deze,” gaat Abrahamsen verder, “dus onze gegevens kunnen ook helpen bij het verbeteren van modellen van het smelten van ijsbergen en het effect ervan op de oceaan en het ecosysteem. Deze modellen kunnen inzicht verschaffen in wat er in de toekomst zou kunnen gebeuren als er vaker ijsbergen rond Antarctica afkalven naarmate het klimaat verder opwarmt.”

Toekomstbeeld
De vraag is nu hoe het A68 in de toekomst zal vergaan. “De ijsberg verliest al aardig wat ijs,” zegt Abrahamsen. “Een recente schatting laat zien dat de ijsberg sinds hij in 2017 van de Larsen C-ijsplaat afbrak, ongeveer tweederde van zijn volume heeft verloren.” En dus is het de vraag hoe lang het zal duren voordat de ijsberg volledig is gesmolten. “Als de ijsberg in de buurt van Zuid-Georgië vast blijft zitten, kan hij waarschijnlijk nog wel één of twee jaar meegaan, mogelijk zelfs langer,” voorspelt Abrahamsen. “Maar als hij verder naar het oosten en noorden drijft denkt ik niet dat het nog vele maanden zal duren voordat hij in veel kleinere stukjes uiteenvalt. Dit kan ergens ten zuiden van Zuid-Afrika gebeuren, of misschien in de Indische Oceaan.” En dus zal één van deze zeeën mogelijk de laatste rustplaats van A68 gaan worden.

Terugkijkend op de reis van A68
Hoewel de reis van A68 niet een tocht vol verrassingen is gebleken, houdt het toch al jaren vele wetenschappers – en het grote publiek – in zijn greep. “In veel opzichten is het pad van de ijsberg helemaal niet zo ongebruikelijk,” zegt Abrahamsen. “Het volgt de heersende stromingen. Bovendien is het al lang bekend dat de stromingen in de oceaan (zowel op plaatsen als de Golfstroom als rond Antarctica) geen rustige stroompjes zijn, maar eigenlijk vol kleine wervelingen, draaikolken en meanders zitten. Toch verrast het me nog steeds hoe vaak zo’n grote ijsberg in de stromingen ronddraait, hoe gauw hij versnelt en van richting kan veranderen (zie ook de animatie hieronder).”

#A68 #iceberg
on its lone trip, from South Orkney Is. to Sandwich
Last 2 months (sep-nov/2020)
Sentinel-3 SLSTR (500m)@CopernicusEU @sentinel_hub
Composite:
🧐➡️https://t.co/RUDN6QvoFo pic.twitter.com/2vg4WBZwCf

— Sérgio OSMsmaprs (@sergioajv1) November 10, 2020

Benieuwd hoe het A68 as we speak vergaat? Dankzij de brede beschikbaarheid van gratis satellietbeelden (zoals hier en hier) kan eigenlijk iedereen met een internetverbinding vrijwel zonder vertraging de bewegingen van de ijsberg aan de andere kant van de wereld volgen. Dus grijp je kans! Want dat het einde van de ijsberg inzicht is, lijkt buiten kijf te staan. Waar en wanneer? De tijd zal het leren.