Bavianen die hoog op de sociale ladder staan, blijken versneld oud te worden.
Dat is te lezen in het blad eLife. De wetenschappers baseren zich op een onderzoek onder 245 wilde bavianen in Kenia.
Het onderzoek
Onderzoekers volgen de bavianen in kwestie al langere tijd en daarom weten zij er behoorlijk wat van af. Zo was van elke baviaan al bekend hoe oud deze was, maar ook in welke omgeving deze is opgegroeid, in hoeverre deze op jonge leeftijd met tegenslagen te maken heeft gehad en hoe het volwassen leven tot op heden is verlopen.
Voor het nieuwe onderzoek bogen de wetenschappers zich over bloed dat bij de 245 bavianen was afgenomen. Ze keken daarbij met name naar epigenetische veranderingen in het DNA. Hierbij treden veranderingen op in de genfunctie, zonder dat de DNA-sequentie verandert. Aan de hand van deze epigenetische veranderingen kun je normaal gesproken een vrij nauwkeurige inschatting maken van de leeftijd van een individu. Maar soms lopen de werkelijke leeftijd en de – door epigenetische veranderingen onthulde – ‘biologische leeftijd’ ook wat uiteen. “Stressoren in de omgeving kunnen de klok sneller laten tikken, zodat sommige individuen biologisch gezien ouder lijken dan ze zijn,” aldus onderzoeker Jordan Anderson. En dat is exact wat onderzoekers bij mannelijke bavianen die de sociale ladder bestegen, zagen gebeuren. De ambitieuze dieren werden veel sneller oud dan hun soortgenoten die lager op de sociale ladder stonden.
Status
Dat sommige bavianen sneller oud worden dan anderen, hadden de wetenschappers wel verwacht. Maar aangenomen werd dat het versneld ouder worden in veel gevallen te herleiden zou zijn naar tegenslagen die de dieren op jonge leeftijd hadden meegemaakt. Het onderzoek wijst echter uit dat er geen verband is tussen die tegenslagen en de biologische leeftijd van de bavianen. In plaats daarvan bleek de snelheid waarmee de dieren oud werden met name gedicteerd te worden door de status die ze als volwassenen hadden.
“Mannelijke bavianen die met succes de competitie aangaan om een hogere sociale status te verkrijgen, lijken sneller oud te worden,” stelt onderzoeker Jenny Tung. En wanneer een volwassen mannetje onverhoeds een paar stappen terug moet doen op de sociale ladder, heeft dat een positief effect op zijn veroudering. “We hebben sommige mannetjes herhaaldelijk bemonsterd en kunnen aantonen dat de klok sneller en langzamer kan gaan tikken als mannetjes omhoog en omlaag bewegen op de sociale ladder.”
Mensen
Dat bavianen met een hoge sociale status sneller oud worden en dus ook meer risico hebben op ouderdomsziekten, staat haaks op wat we bij mensen zien gebeuren. Daar geldt meestal dat mensen met een hoge sociale status juist gezonder zijn en ouder worden. De rijkste en machtigste mensen kunnen zich namelijk de beste gezondheidszorg en de beste woningen in de beste gebieden veroorloven. Dat het bij bavianen wat anders uitpakt, is wel goed te verklaren. Mannelijke bavianen moeten namelijk vechten om hun sociale status te verkrijgen en behouden. Ze worden regelmatig uitgedaagd en moeten dan hun mannetje staan. Daarnaast besteden ze ook veel tijd aan mate-guarding: ze houden vruchtbare vrouwtjes nauwlettend in de gaten, volgen ze en jagen rivalen bij hen weg. Dat kost veel energie en kan ook helpen verklaren waarom de machtigste bavianen zo snel oud worden.
Met de versnelde veroudering en grotere kans op ouderdomsziekten betalen de bavianen een forse prijs voor hun topfunctie. Maar die topfunctie levert hen ook iets heel belangrijks op, zo benadrukken de onderzoekers. Namelijk de kans om zich voort te planten. “Als mannelijke bavianen baby’s willen, moeten ze een hoge status zien te bereiken,” aldus Tung. “Ze hebben slechts een heel kleine kans op nageslacht als ze geen hoge status bereiken.” En daarmee is er een krachtig evolutionair motief om toch zo’n topfunctie te ambiëren.