Röntgenobservatorium Chandra heeft in een sterrenstelsel zo’n 100 miljoen lichtjaar hier vandaan een bijzonder zwart gat ontdekt. Het zwart gat is niet klein of supermassief, maar zit er precies tussenin.
Het zwarte gat – dat de naam NGC-2276-3c heeft gekregen – bevindt zich in een arm van het spiraalstelsel NGC 2276. Het zwarte gat is bijzonder, vanwege zijn massa. Die is niet klein, maar ook niet supergroot. Het is wat onderzoekers een IMBH – Intermediate-Mass Black Hole – noemen.
Zwarte gaten
De familie der zwarte gaten telt verschillende familieleden. Zo heb je de kleine zwarte gaten met een massa die tussen de vijf en dertig zonsmassa’s ligt. En je hebt de supermassieve zwarte gaten die miljoenen of zelfs miljarden zonsmassa’s tellen. Tussen die twee familieleden bevindt zich echter nog een familielid: een zwart gat met een gemiddelde massa, oftewel een IMBH. “Astronomen hebben heel hard gezocht naar deze zwarte gaten van gemiddelde grootte,” vertelt onderzoeker Tim Roberts. “Er zijn aanwijzingen gevonden dat ze bestaan, maar de IMBH’s gedragen zich als een verloren gewaand familielid dat niet gevonden wil worden.”
Middelmaatje
Maar nu is het toch gelukt om er eentje op te sporen. De onderzoekers maakten daarbij onder meer gebruik van röntgenobservatorium Chandra. Uit de gegevens blijkt dat NGC-2276-3c een massa heeft die 50.000 keer groter is dan die van de zon. En daarmee valt deze niet in de categorie kleine zwarte gaten, noch in de categorie supergrote zwarte gaten, maar precies tussenin.
Zaadje?
De ontdekking is heel belangrijk. Het is waarschijnlijk namelijk een missend puzzelstukje in de evolutie van supermassieve zwarte gaten. “We ontdekten dat NGC-2276-3c eigenschappen heeft die ook zwarte gaten met een stellaire massa hebben, maar het zwarte gat heeft ook eigenschappen die supermassieve zwarte gaten hebben,” vertelt onderzoeker Andrei Lobanov. “In andere woorden: dit zwarte gat bindt de hele zwarte gaten-familie samen.” Mogelijk zijn IMBH’s de ‘zaadjes’ van waaruit superzware zwarte gaten in het jonge universum ontstonden.
Het zwarte gat NGC-2276-3c mag dan ‘slechts’ een middelmatig zwart gat zijn: het drukt wel een enorm stempel op zijn omgeving. Het zwarte gat creëert een krachtige straalstroom. Die straalstroom is waarschijnlijk de oorzaak van het feit dat de directe omgeving van NGC-2276-3c doods is: er zijn geen sterren te vinden. De straalstroom heeft het omringende gas weggebonjourd, waardoor in de directe omgeving van het zwarte gat geen sterren kunnen ontstaan.