Wat er in ons drinkwater zit of door de lucht zweeft aan smerigheid, daar kunnen we weinig aan veranderen. En helaas blijkt het soms schadelijker dan verwacht. Zo vergroot chronische blootstelling aan lood, cadmium en arsenicum de kans op hart- en vaatziekten.
Het gaat om zware metalen die in heel kleine hoeveelheden in veel gebruikte huishoudelijke producten zitten, maar ook in de lucht, het water, de grond en ons voedsel. Een overzichtsstudie van de American Heart Association linkt chronische blootstelling aan lage of gematigde niveaus van drie zware metalen – lood, cadmium en arsenicum – aan hart- en vaatziekten, waaronder hartaanvallen en beroertes.
Lood stapelt op in lichaam
“Studies onder grote groepen mensen maken duidelijk dat een lage blootstelling aan verontreinigende metalen bijna overal ter wereld voorkomt en bijdraagt aan het aantal gevallen van hart- en vaatziekten en een vroegtijdige dood door bijvoorbeeld een hartaanval”, zegt onderzoeker Gervasio Lamas. “Deze metalen verstoren essentiële biologische functies en hebben invloed op bijna alle mensen op de wereld”, reageert ook professor Ana Navas-Acien van Columbia University. “Na blootstelling stapelen lood en cadmium zich op in het lichaam en blijven decennia lang in botten en organen aanwezig. Alleen al in de VS toont een grote studie aan dat er mogelijk meer dan 450.000 mensen per jaar overlijden door blootstelling aan lood.”
Het zit overal in
Het vervelende is dat je er zelf zo weinig aan kunt doen. Blootstelling aan zware metalen gebeurt meestal onvrijwillig door dagelijkse activiteiten, schrijven de Amerikanen. Lood komt voor in allerlei producten, zoals in verf in oude huizen, tabak, tweedehands rook en voedsel dat besmet is door grondwater, maar ook in keramieken keukengerei en sommige pannen. Het zit bovendien in waterleidingen, kruiden, cosmetica, elektronica en uitstoot door de industrie.
Cadmium zit in bepaalde kunstmest, waardoor het spul op een aantal soorten groenten is aangetroffen. Arsenicum is vooral teruggevonden in grondwater, wat gevolgen kan hebben voor ons drinkwater, maar ook voor de grond waarin gewassen worden geteeld. Het stapelt zich met name op in rijst, meer dan in andere planten.
Maar voor je je direct erge zorgen maakt: in Nederland wordt nauwkeurig in de gaten gehouden hoe het gesteld is met onze lucht-, water- en grondkwaliteit. Zo geldt hier de richtlijn dat er niet meer dan 5 microgram lood mag zitten in een liter drinkwater. Dat wordt veilig geacht.
Arme mensen harder getroffen
Ook zijn er aanzienlijke verschillen in de mate van blootstelling. Zo lopen mensen meer risico als ze langs drukke wegen wonen, in de buurt van fabrieken of bij vuilnisbelten. Ook in oude huizen is de kans op blootstelling aan zware metalen groter, net als in gebieden waar milieuregels niet goed worden gehandhaafd. “Dit is een wereldwijd probleem waarbij mensen met lage inkomens disproportioneel worden blootgesteld aan zware metalen door besmette lucht, water en grond”, zegt Navas-Acien. “Als we die blootstelling bij deze bevolkingsgroepen kunnen verminderen, helpt dat om ongelijkheden als het gaat om hart- en vaatziekten te verminderen en de ecologische rechtvaardigheid te verbeteren.”
Studies op een rij
De Amerikanen komen niet voor niets met hun waarschuwing. Ze zetten meerdere studies op een rij waaruit fors hogere risico’s bleken. Zo verscheen er in 2018 al een reviewstudie van 37 onderzoeken waar in totaal bijna 350.000 mensen aan meededen uit meer dan tien landen. Daaruit bleek dat mensen, die meer arsenicum in hun urine hadden en meer lood en cadmium in hun bloed, 15 tot 85 procent meer kans hadden op beroertes en hartaanvallen. Ook een Spaanse studie bracht een verhoogd cadmiumniveau in de urine al in verband met hart- en vaatziekten. En in China bleek dat meer lood in het bloed leidde tot meer plaque in de slagaders bij mensen met diabetes type 2. In een andere Chinese studie werd dan weer een verband gevonden tussen cadmium en arsenicum en een hogere kans op hartziekten en beroertes.
Wat kun je doen?
Maar zware metalen in de grond, het water en de lucht, wat kunnen we daaraan doen? De Amerikanen doen wel enkele suggesties. Zo moet er veel meer gemonitord worden hoeveel zware metalen zich in de natuur bevinden. Ook moet er bij mensen zelf worden getest hoeveel van het giftige spul ze in hun lichaam hebben. En verder moeten drinkwater, voedsel en grond beter beschermd worden. “De gezondheid van hart en vaten kan worden verbeterd door een meervoudige benadering, die enerzijds bestaat uit monitoring en controle over de bronnen van uitstoot en anderzijds uit interventies om de hoeveelheid zware metalen in het milieu omlaag te krijgen”, legt Lamas uit.
Chelaatvormers
Ook wordt er onderzoek gedaan naar manieren om de al opgelopen schade door zware metalen terug te dringen. Zo wordt momenteel het effect van chelaatvormers onderzocht. Dit zijn organische stoffen die verbindingen aangaan met metaalionen, waardoor die worden ingekapseld. Zo kunnen vooral lood en cadmium weer uit het lichaam verdwijnen. Tenslotte kan het nog zijn dat bepaalde voedingssupplementen het effect van de zware metalen verminderen en zorgen dat ze versneld het lichaam verlaten.
Maar vooralsnog kun je dus niet veel meer doen dan proberen uit de buurt te blijven van de ergste bronnen van zware metalen en hopen dat de schade meevalt.
