Zwanger en angstig: kan een online zelfhulpcursus helpen?

zwanger

Voor zo’n tien tot vijftien procent van de zwangere vrouwen is zwanger zijn allesbehalve een roze wolk. Ze zijn somber en angstig: een enorm taboe. Wetenschappers schieten deze vrouwen nu te hulp.

Zwangere vrouwen strálen. Op foto’s vouwen ze steevast trots hun handen rond hun dikke buik en werpen ze de fotograaf een gelukzalige glimlach toe. Ze lopen over van geluk. En dat verwacht de maatschappij ook wel een beetje van ze: wat is er – als de zwangerschap gewenst is en goed verloopt – nu mooier dan in blijde verwachting zijn? Een kamertje inrichten, piepkleine kleertjes kopen en vol verwachting uitzien naar het moment dat het kindje dat je al zo vaak op echo’s gezien hebt werkelijk in je armen ligt: veel vrouwen dromen ervan en zijn zielsgelukkig als die droom werkelijkheid wordt. Maar voor ongeveer elke tien zielsgelukkige zwangeren loopt er ook één sombere, angstige zwangere rond. Net als in het geval van de tien zielsgelukkige zwangere vrouwen verloopt haar zwangerschap goed, maar toch wordt ze overspoeld door gevoelens van angst en somberheid. “Het is een enorm taboe,” vertelt psychiater Hansje Heller, verbonden aan het VU Medisch Centrum. “Als je zwanger bent, moet je immers blij zijn.”

Bang voor wat?

Waar zijn angstige zwangeren precies bang voor? Voor van alles en nog wat. “Ze zijn bang voor de bevalling, bang dat het kindje doodgaat of dat er iets mis is met het kindje of ze zijn bang dat ze geen goede moeder zullen zijn.” Somberheid (depressie) en piekeren gaan vaak hand in hand: wie somber is, piekert meer. En uit onderzoek is gebleken dat vrouwen die tijdens hun zwangerschap angstig zijn een grotere kans hebben op een postpartum depressie.

Geen roze wolk
Maar uit onderzoeken blijkt dat tien tot vijftien procent van de zwangere vrouwen de roze wolk die zo vaak met een zwangerschap geassocieerd wordt, niet ervaart. “Acht tot elf procent lijdt aan een milde depressie, daarnaast kampt drie tot vijf procent met een ernstige depressie,” stelt Heller. Het zijn indrukwekkende percentages, te meer omdat je maar zelden over depressieve of angstige zwangere vrouwen hoort of leest. “Dat is enerzijds te verklaren doordat het een enorm taboe is. Maar ook doordat symptomen vaak onterecht aan de zwangerschap worden toegeschreven. Vrouwen die prikkelbaar zijn of al vanaf het begin van hun zwangerschap slecht slapen, krijgen te horen dat het er nu eenmaal bijhoort.” Natuurlijk kan een zwangere vrouw door alle veranderingen in haar lijf een iets korter lontje krijgen of kan de dikke buik met daarin een druk bewegend kindje in het derde trimester zodanig in de weg zitten dat ze slecht slaapt. Toch zijn de ernstige angst- en somberheidsklachten duidelijk te onderscheiden van de klachten die nu eenmaal bij een zwangerschap horen. “Als het je leven in een belangrijke mate gaat beïnvloeden, moet je aan de bel trekken. De belangrijkste aanwijzing dat je angstige en sombere gedachten een serieus probleem zijn? Als je niet meer van je zwangerschap kunt genieten.”

Risicofactoren
Waar de angst en somberheid tijdens de zwangerschap precies vandaan komt, is nog altijd onduidelijk. Wel blijkt uit onderzoeken dat niet alle vrouwen een even groot risico lopen op een angststoornis of depressie tijdens de zwangerschap. “Er zijn een aantal risicofactoren die dat risico vergroten. Zo zien we het vaker onder jonge vrouwen (onder de 25 jaar), alleenstaande vrouwen (die weinig sociale steun krijgen), vrouwen met een voorgeschiedenis van depressie of een positieve familieanamnese voor depressie, angststoornissen of manisch-depressiviteit, vrouwen die weinig gevoel voor eigenwaarde hebben, vrouwen die ongewenst zwanger zijn of eerder met zwangerschapscomplicaties te maken hebben gehad.” Wanneer een vrouw tijdens een zwangerschap last heeft van angst en depressie is niet bewezen dat die klachten tijdens een volgende zwangerschap weer de kop opsteken. “Maar ze heeft wel een vergrote kans op die klachten.”

in blijde verwachting

Zelfhulpcursus
Veel belangrijker dan de vraag ‘Hoe kom je eraan?’ is natuurlijk de vraag ‘Hoe kom je ervan af?’. En naar die vraag doen Heller en haar collega’s momenteel onderzoek. Met hun studie Mamakits Online proberen te achterhalen of een online zelfhulpcursus angstige en sombere zwangeren verlichting kan bieden. “De cursus is gestoeld op de gedachte dat vrouwen somber zijn, doordat ze zich zorgen maken. Eerder is al gebleken dat de cursus heel effectief is onder niet-zwangeren die somber en angstig zijn en wij kijken nu of ook zwangere vrouwen bij de cursus gebaat zijn.” De cursus telt vijf lessen. “In die lessen moeten vrouwen verschillende vragen beantwoorden: Wat is nu echt belangrijk voor mij? Wat zijn mijn problemen? Welke problemen zijn onbelangrijk? Welke problemen zijn belangrijk? Welke problemen zijn belangrijk en oplosbaar? En hoe ga je met die problemen om? Aan elke les is huiswerk gekoppeld waarin zwangeren met die vragen aan de slag gaan. Dat huiswerk sturen ze op naar hun coach en die coach geeft feedback.” De cursus vindt volledig online plaats. Een bewuste keuze, zo legt Heller uit. “Zwangere vrouwen hebben al weinig energie en veel aan hun hoofd. Ze zijn al erg druk en op hun klachten rust een taboe. Daarom leek het ons goed om de cursus online aan te bieden. Vrouwen kunnen bij wijze van spreken met de voeten omhoog aan de cursus deelnemen.”

Zwangeren gezocht!

Heller en haar collega’s zijn op zoek naar zwangere vrouwen die aan het onderzoek naar de zelfhulpcursus willen deelnemen. Zwangeren die ouder zijn dan achttien jaar, nog geen dertig weken zwanger zijn en over een computer met internetverbinding beschikken kunnen gratis meedoen en hier terecht voor meer informatie.

Laagdrempelig
Heller hoopt dat de cursus vrouwen straks de mogelijkheid biedt om op een laagdrempelige manier met hun klachten aan de slag te gaan. En ze hoopt dat deze relatief grote groep vrouwen in de toekomst niet langer gebukt hoeft te gaan onder een dubbele last: psychische problemen waar ook nog eens een taboe op rust. Het vraagt van sombere en angstige zwangere vrouwen dat ze opener zijn over hun klachten en van zorgverleners dat ze opener staan voor het diagnosticeren van de klachten. “Ik geloof dat verloskundigen zo’n tien minuten voor een consult hebben. En in die tien minuten ligt de nadruk op de lichamelijk gezondheid. Als je geluk hebt, vraagt de verloskundige aan je hoe je jezelf voelt. Veel vrouwen zeggen dan dat het goed gaat. Ze voelen zich lichamelijk immers prima en durven hun problemen niet goed aan te kaarten.” Heller kan zich daar enigszins over opwinden. “Somberheid is geen luxeprobleem!”

En somberheid vraagt dus om een serieuze oplossing. En misschien is de online zelfhulpcursus dat wel. Het onderzoek naar de effectiviteit van de zelfhulpcursus is nog volop bezig en Heller kan nog weinig zeggen over de resultaten. Maar als straks blijkt dat de cursus effectief is, zal deze hoogstwaarschijnlijk voor alle zwangere vrouwen in Nederland – wellicht tegen een kleine vergoeding – beschikbaar komen. “Het is heel belangrijk dat zwangere vrouwen die angstig en somber zijn met hun klachten aan de slag gaan,” benadrukt Heller. “Ten eerste is het zonde van deze bijzondere tijd in je leven. En daarnaast is uit tal van onderzoeken gebleken dat het invloed heeft op de ongeboren vrucht. Angstige en sombere vrouwen hebben een verhoogde kans dat hun kind te vroeg geboren wordt. Ook hebben ze een grotere kans op een kindje met een laag geboortegewicht. Bovendien blijkt uit onderzoeken dat vrouwen die tijdens de zwangerschap angstig en somber zijn een sterk verhoogde kans hebben op een postpartum depressie. Dat is niet alleen slecht voor de moeder, maar ook voor het kind. Een postpartum depressie kan leiden tot een verstoorde hechting en diverse ontwikkelingsproblemen die kinderen tot in de puberteit achtervolgen. Aan de slag gaan met angst en somberheid tijdens de zwangerschap doe je dus niet alleen voor jezelf.”

Bronmateriaal

Interview met Hansje Heller
De afbeelding bovenaan dit artikel is gemaakt door Jerry Lai (cc via Flickr.com).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd