Extreme droogte is niet alleen een gevolg van de opwarming van de aarde, maar waarschijnlijk ook een oorzaak: het vermindert namelijk het vermogen van de bodem om koolstof op te slaan, waardoor klimaatverandering alleen maar versnelt.
Dat blijkt uit nieuw onderzoek gesteund door het Europees Ruimteagentschap (ESA). Een internationaal team van wetenschappers bestudeerde de gevolgen van de zware hittegolven van 2023, die overal ter wereld bosbranden en ernstige droogte veroorzaakten. Dit bleek de capaciteit van het land om koolstof uit de atmosfeer te halen, te ondermijnen. Het leidde zelfs tot recordhoge CO2-concentraties in de lucht, zo tonen metingen van het Mauna Loa-observatorium in Hawaï aan: de koolstofconcentraties in de atmosfeer stegen in 2023 met 86 procent vergeleken met een jaar eerder. En dat is een record sinds het begin van de metingen in 1958.
Satellieten en vegetatiemodellen
Je kunt denken: maar komt dat niet ergens anders door, bijvoorbeeld door een hogere uitstoot van fossiele brandstoffen? Het antwoord daarop is: nee, de uitstoot door olie en gas steeg met slechts 0,6 procent. Er moet dus een andere oorzaak zijn. En onderzoekers denken nu dat die ligt in een verminderde koolstofopname door natuurlijke ecosystemen.
Ze analyseerden wereldwijde vegetatiemodellen en satellietgegevens om de onderliggende oorzaken te onderzoeken en een zogenoemd koolstofbudgetrapport op te stellen voor 2023.
Een vijfde van normaal
Gewoonlijk slaat land ongeveer een derde van de door mensen veroorzaakte CO2-uitstoot op. Het onderzoek toont echter aan dat de opslagcapaciteit in 2023 terugviel tot slechts een vijfde van het gebruikelijke niveau. Dat is het laagste in zeker twee decennia.
Oorzaak: hittegolven, zo legt onderzoeker Philippe Ciais van het Franse Laboratorium voor klimaat- en milieuwetenschappen, uit. “Ons onderzoek toont aan dat 30 procent van de afname werd veroorzaakt door de extreme hitte van 2023, die tot enorme bosbranden leidde en zo grote hoeveelheden bos in Canada verwoestte en ernstige droogte veroorzaakte in delen van het Amazone-regenwoud.”
Ciais vervolgt: “Deze branden en droogtes leidden tot aanzienlijk verlies van vegetatie, waardoor het vermogen van het landecosysteem om koolstofdioxide op te nemen, afnam. Dit werd verder verergerd door een bijzonder sterke El Niño, die historisch gezien de koolstofopnamecapaciteit in de tropen ook al vermindert.” De wijdverspreide bosbranden in Canada en de periodes van droogte in de Amazone in 2023 leidden tot ongeveer evenveel koolstof in de atmosfeer als de totale uitstoot van fossiele brandstoffen in Noord-Amerika. Het maakt nog maar eens duidelijk hoe groot de impact is van klimaatverandering op natuurlijke ecosystemen.
Zorgen om de Amazone
Het Amazonegebied is sowieso een zorgenkindje. Het is een van ’s werelds belangrijkste koolstofputten, maar de regio staat al lange tijd onder druk. Sommige delen zijn al veranderd van koolstofopslaggebieden naar netto bronnen van CO2-uitstoot.
De onderzoekers stellen dat de afnemende capaciteit van de ecosystemen op land om koolstofdioxide op te nemen erop kan wijzen dat deze natuurlijke koolstofputten hun limiet bereiken en niet langer ervoor kunnen zorgen dat de opwarming nog enigszins binnen de perken blijft door de helft van de door mensen veroorzaakte CO2-uitstoot op te nemen.
Het is een vervelende neerwaartse spiraal, waar niet direct iets tegen te doen is (behalve dan heel rap minder CO2 uitstoten): klimaatverandering werkt hitte en droogte in de hand, wat weer leidt tot minder CO2-opslag in de bodem en dus de opwarming nog verder verergert.
In onderstaande video wordt het probleem treffend in beeld gebracht:
