Kleine klassen, veel huiswerk, lange dagen, het zou allemaal de prestaties van leerlingen bevorderen, maar eigenlijk blijkt maar één ding echt belangrijk: een goede leraar.
De bekende onderwijswetenschapper John Hattie heeft het grootste onderzoek tot nu toe uitgevoerd naar wat ervoor zorgt dat leerlingen optimaal kunnen presteren in de klas. Gek genoeg, bleek de grootte van de klas en de hoeveelheid huiswerk maar weinig invloed te hebben op de resultaten van leerlingen. Wat wél veel impact heeft, is de leraar, zijn manier van lesgeven en of hij de leerlingen een duidelijk doel geeft.
Belangrijk handboek
Hattie kwam in 2008 al met Visible Learning, dat een handboek werd voor leraren en scholen over de hele wereld. Het was destijds de meest diepgaande analyse van wat het beste werkt op scholen. Hij gebruikte twintig jaar aan onderzoek en zoveel data als er maar te vinden zijn om te bepalen welke technieken in de klas het meest het leervermogen van scholieren verbeteren. De serie met eenvoudig te begrijpen puntensystemen was cruciaal voor docenten en beleidsmakers. Er zijn dan ook meer dan 2 miljoen exemplaren van verkocht en het boek is uitgegeven in 27 talen.
2100 meta-analyses
Maar dat was toen. Nu komt Hattie met een zo mogelijk nog groter overzichtswerk. Zijn nieuwe studie is het resultaat van het doorploegen van zo’n 2100 meta-analyses over een periode van veertig jaar. Die analyses omvatten weer meer dan 130.000 studies en ruim 400 miljoen scholieren uit de hele wereld.
En het resultaat is duidelijk anders, legt Hattie uit. “Dit gaat niet over tips en tricks die scholen voorzien van makkelijke hacks om hoge cijfers te halen, dit gaat over het veranderen van de onderwijscultuur, zodat leraren enthousiast zijn over lesgeven en scholieren enthousiast zijn over leren.”
Iedereen kan groeien
Hoe je zowel leraren als leerlingen een boost geeft, legt de topexpert uit: “Ieder kind kan leren, kan groeien en kan worden geleerd om te houden van leren. Het belangrijkste is dat een leraar hoge verwachtingen heeft van álle leerlingen en dat hij verschillen ziet als kansen om op verschillende manieren te leren. Hij moet scholieren leren om de uitdaging te omarmen en hoge doelen te stellen.”
Sinds zijn eerste boek verscheen, heeft Hattie over de hele wereld onderzoeksprogramma’s opgezet. Zo kreeg hij nog meer inzicht in de praktijk van het lesgeven. Ook de coronapandemie heeft hem dingen geleerd, namelijk dat de connectie tussen sociaal en emotioneel welzijn enerzijds en leren anderzijds nog sterker is dan hij dacht.
Vertrouwen in de klas
Hattie stelt dan ook voor dat leraren probleemoplossende strategieën ontwikkelen op het raakvlak van emotioneel welzijn en leren om die door te geven aan hun leerlingen. “Dat doen we door klassen te creëren waar vertrouwen heerst, waar fouten worden gezien als kansen om te leren en leraren constant hun eigen impact monitoren. We willen dat leerlingen hun leraren vertrouwen en weten wat ze leren, waarom ze iets leren en de vooruitgang van hun leren kennen.”
Met het onderwijs in Nederland gaat het niet zo goed. Volgens de laatste Staat van het Onderwijs van de Onderwijsinspectie verlaten steeds meer leerlingen school met te weinig kennis van lezen en rekenen. Ook de inspectie ziet in navolging van het onderzoek van Hattie dat de oplossing hem vooral zit in investeringen in de vaardigheid van leraren en schoolleiders. Het zou goed zijn om hun lesmethodes te verbeteren volgens de principes van Hattie. Dat dit hard nodig is blijkt ook uit internationaal onderzoek van PISA. Dit instituut onderzoekt de kennis van wiskunde, natuurwetenschappen en lezen bij 15-jarigen in zo’n tachtig landen. Nederland is wat leesvaardigheden betreft onder het niveau gezakt van de 15 andere onderzochte EU-landen. Een kwart van de Nederlandse leerlingen leest op 15-jarige leeftijd niet op een niveau dat nodig is om goed te functioneren in de maatschappij.
