Tijdens de totale zonsverduistering van 8 april 2024 was er meer te beleven dan alleen een spektakel in de lucht. Op de grond gingen namelijk veel wilde vogels plots zingen alsof de dag net begon.
Dat ontdekten onderzoekers van Indiana University met behulp van meer dan duizend burgerwetenschappers. Het onderzoek laat zien dat zelfs een korte onderbreking van daglicht genoeg is om vogels aan het zingen te krijgen. Het onderzoek is te vinden in Science.
Unieke kans
Het was destijds al een tijdje bekend dat er een totale zonsverduistering aan zat te komen voor Amerika. Een team van Indiana University greep daarom de kans om te onderzoeken hoe zonlicht -en in dit geval: een zonsverduistering- vogelgedrag kan beïnvloeden. De kernbevinding: van 52 veelvoorkomende soorten veranderden er 29 duidelijk hun zanggedrag vlak vóór, tijdens of direct na de zonsverduistering.
Vooral soorten die normaal een uitgesproken ochtendkoor laten horen konden zich niet stilhouden. “Zelfs een zeer korte verstoring van licht – nog geen vijf minuten in dit geval – kan grote veranderingen in gedrag veroorzaken,” zegt onderzoeker Dustin Reichard. “Vooral bij soorten die van nature rond zonsopkomst een zangpiek hebben.”
De studie werd mogelijk gemaakt door een unieke samenwerking tussen biologen en burgerwetenschappers. Centraal stond een (gratis) smartphone-app, SolarBird, waarmee deelnemers gevraagd werd een vogel 30 seconden te observeren vóór, tijdens en na de gebeurtenis. Vervolgens kon aangegeven worden welk gedrag de vogel liet zien, zoals zingen, eten of vliegen. “Wetenschappers kunnen niet op duizend plekken tegelijk zijn,” zegt teamlid Liz Aguilar. “De app omzeilt dat door het publiek mee te laten doen. Het nodigt mensen ook uit om met een wetenschappelijke blik te kijken en te luisteren, en niet alleen naar de show in de lucht.”
De app gebruikte GPS-gegevens en wiskundige formules om per observatie precies te bepalen hoeveel van de zon door de maan bedekt was. Paul Macklin, mede-ontwikkelaar van de app, vat het nuchter samen: “Een hoofdthema was: hoe maken we dataverzameling eenvoudig zonder hierbij de beleving van de dag te verstoren.”
Wonderen
Aguilar herinnert zich nog goed het moment dat de eerste resultaten binnenstroomden: “We kregen bijna 11.000 observaties van meer dan 1700 gebruikers, geconcentreerd langs het pad van de verduistering. Het was belangrijk voor ons om hun namen in ons artikel te vermelden.” Macklin vult aan: “Het was geweldig. De app werkte. En toen we die avond naar de database keken, zagen we dat de gemeenschap wonderen had verricht.”
Echter wilde het team het daar niet bij laten. Parallel aan de app-campagne plaatste een andere groep wetenschappers, onder leiding van Kimberly Rosvall, in Bloomington en omliggende gebieden automatische opname-units – kastjes ter grootte van een kleine schoenendoos. Deze verzamelden in de week van de zonsverduistering enorme hoeveelheden data bestaande uit vogelactiviteit- en geluiden.
De analyse verliep naderhand via BirdNET, een speciale AI die is gebouwd om vogelzang te herkennen. Zo kon het team bijna 100.000 vocalisaties razendsnel doorzoeken om te bepalen welke soorten wanneer zongen. Een team van ervaren vogelaren en dataspecialisten controleerden de resultaten, waarna de onderzoekers zich uiteindelijk konden richten op 52 veelvoorkomende vogelsoorten. “Zelfs als je de zon heel kort zou ‘uitzetten’ is de fysiologie van vogels zó fijn afgestemd op lichtveranderingen dat ze zich gedragen alsof het ochtend is,” zegt Rosvall. “Hierdoor begrijpen we beter de precieze impact van verstedelijking en de lichtvervuiling die dit met zich meebrengt.”
Burgerwetenschap
De unieke manier van samenwerken is volgens de onderzoekers veelbelovend, en zou best wel eens kunnen leiden tot nieuwe mogelijkheden om gedrag op grote schaal te bestuderen en het publiek te betrekken. Rosvall: “Ik hoop dat ons succes meer wetenschappers aanmoedigt om AI te combineren met burgerwetenschap, zodat meer mensen direct bij kunnen dragen aan de wetenschap en tegelijkertijd meer leren over de wereld.”
Het team zelf heeft er in ieder geval goede herinneringen aan overgehouden. “Het was een van de meest speciale projecten die we ooit hebben gedaan,” concluderen Reichard en Macklin. Of zoals Aguilar het samenvat: “dit is met afstand het werk waar ik het meest trots op ben.”
Ook elke dag vers het laatste wetenschapsnieuws in je inbox? Of elke week?
Schrijf je hier in voor de nieuwsbrief!
Luister ook naar de Scientias Podcast:
